Arkeolog Dr. Musa Baran, Çocuk Oyuncakları Müzesi’ni 1983 yılında İzmir’in Urla ilçesine bağlı Bademler Köyü’nde kurdu. Kendisi de Bademler Köyü’nden olan ve 2003 yılında hayata veda eden Baran, dedesinden kalan evi 1981 yılında onardı; 1983 yılında müzeye dönüştürdü ve burayı çocuklara adadı. Müzede sergilenen ve tahta, taş, kumaş, pamuk, kil gibi malzemeler kullanılarak yapılan oyuncaklardan bazıları Baran tarafından, bazıları ise köyün çocukları tarafından yapıldı. Prof. Dr. Bekir Onur’un, Türkiye’de oyuncak müzeciliği çalışmalarını ilk başlatan kişi olduğunu söylediği Musa Baran, 1969 yılında oyun ve oyuncak konusunu araştırmaya ve koleksiyon oluşturmaya başladı. Musa Baran Çocuk Oyuncakları Müzesi, Türkiye’nin ilk oyuncak müzesi olma özelliğini taşımaktadır. Müzede uçurtma, sapan, kargıdan yapılmış silahlar, tel arabalar, bez bebekler ile birlikte, köyde ve Baran’ın ailesinin evinde kullanılan ilkel tarım aletleri, günlük yaşama dair geleneksel eşyalar, kıyafetler ve mutfak gereçleri sergilenmektedir. Bu materyallerin bazıları ise köyde yerleşik yaşama geçmiş yörüklerden derlendi. Müze’de aynı zamanda Musa Baran’ın farklı ülkelerden aldığı ve kendisine Japonya’daki arkadaşından hediye edilen, Türk kültüründeki oyuncaklar ile benzerlik gösteren topaç gibi oyuncaklar da sergilenmektedir. Kader, uğur nazar başlığı altında çocuklara nazar değmemesi için takılan aksesuarlar, döndürgeç’oyuncağı, ‘çamurdan’ oyuncaklar ve kız çocuklarının oynadığı evcik oyunu da sergilenenler arasındadır.

Müzenin kurucusu olan Musa Baran, 1924 yılında Bademler Köyü’nde doğdu ve İstanbul Üniversitesi Arkeoloji bölümünde okudu. Milet ve Efes müzelerinin de müdürlüğünü yapan Baran’ın Antik Çağ ve günümüz çocuk oyunlarını karşılaştırdığı çalışması Pensilvanya Üniversitesi’nin Expedition Dergisi’nde yayımlandı. Bu çalışmasında Antik Çağ dönemi çocuk oyunları ile çoğunluğunu İzmir Bademler Köyü’nden derlediği çocuk oyunlarının karşılaştırmasını yapmış, alandan elde ettiği bilgiler ile oyun ve oyuncaklarda zaman içinde meydana gelen değişikleri, ortak yanları ve benzerlikleri bulmaya çalışmıştır. Baran’ın 1993 yılında Kültür Bakanlığı tarafından Çocuk Oyunları isimli kitabı yayınlandı. Baran, 2003 yılında vefat etti.

Müzenin bakımı ile Bademler Köyü Muhtarlığı ilgilenmekte, ziyaretçilere bilgi vermek üzere muhtarlıktan bir kişi görevlendirilmektedir. Musa Baran’ın ‘endüstriyel oyuncakların oyuncağı olan’ günümüz çocuklarına bıraktığı ve kültürel aktarımın kilit noktası olarak gördüğü geleneksel oyuncakların sergilendiği müzenin girişinde şu dizeler dikkati çekmektedir:

Yüz yılı aşkın yaşadım.

Ulu konuklar ağırladım.

1981’de onarıldım.

Oyuncaklarla donatıldım.

Kapım her zaman açıktır,

Oyun bilenler gelsin.

Yüzü gülenler,

Gerçeği görenler ,

Canlar, erenler gelsin.

Çocuklar siz de gelin!

Gülün oynayın.

Ben Musa Hocanın eviyim.

Müzenin bulunduğu Bademler Köyü, aynı zamanda Köy Tiyatrosu ile de ünlüdür. Bademler Köyü, her yıl mutlaka bir tiyatro oyunu çıkaran Bademler Köy Tiyatrosu, müzesi, halk kütüphanesi ve festivalleri ile Urla’nın en önemli kültür merkezlerindendir.

Musa Baran Çocuk Oyuncakları Müzesi, arkeolog ve müzeci Musa Baran tarafından kurulmuş İzmir ili Urla ilçesi Bademler Köyü’nde yer alan oyuncak müzesidir. Müze,

1924 yılında Bademler köyünde dünyaya gelen Musa Baran, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü’nden 1959 yılında mezun oldu. Uzun yıllar arkeoloji müzelerinde önemli görevler üstlenen Baran, çocuk oyunları ve oyuncakları üzerine yaptığı çalışmalarını 1969 yılından itibaren çeşitli kongrelerde sunmaya başladı. Çalışmalarında özellikle Batı Anadolu’dan köy ve yörük çocuklarının oyunlarından derlediği çocuk oyunlarını anlatmıştır. Kültür Bakanlığı tarafından 1993 yılında basılan “Çocuk Oyunları” eseri bu çalışmalarını topladığı önemli bir kaynak oldu. Musa Baran’ın bu çalışmaları, günümüzde kaybolmaya yüz tutmuş çocuk oyunları kültürünü geçmişten geleceğe taşıması açısından önemli bir belge niteliği taşımaktadır.

Musa Baran, çocuk oyunları ve oyuncakları üzerine yaptığı çalışmalar sırasında oyuncak koleksiyonunu oluşturmaya başladı. Bir kısmını çocukların ürettiği bir kısmını da kendisinin yaptığı oyuncaklardan oluşan koleksiyonunu baba evinde sergileyerek Çocuk Oyuncakları Müzesi’ni ziyarete açtı.

Musa Baran Çocuk Oyuncakları Müzesi koleksiyonunda, çocukların kendileri için yaptığı sapanlar, patlangaçlar, kaynana zırıltısı, leylek takırtısı, vıng vınglar, düdük ve kavallar, aşıklar, boncuklar, topaçlar, uçurtmalar yer almaktadır. Atölye ve fabrika üretimi oyuncaklar bu koleksiyonda bulunmamaktadır. Oyuncaklar; tüfekler patlangaçlar, çamurdan oyuncaklar, ses veren oyuncaklar, arabalar, döndürgeçler gibi bölümlere ayrılarak sergilenmektedir. Oyuncakların sergilendiği odada yer alan farklı kültürdeki ve antik dönemdeki oyunları ve oyuncakları gösteren görseller ve bilgiler oyunların zamana karşı duruşunu ve evrenselliğini kanıtlamaktadır

Müzede fotoğrafların sergilendiği bölüm bir dönemin tarihini ziyaretçilere sunarken, Musa Baran’ın kütüphanesinin bulunduğu bölüm zengin bir arşiv oluşturmaktadır. Müze içerisinde bir odada geleneksel köy eşyaları ve kıyafetleri ile eski tarım aletleri de sergilenmektedir.

Genellikle çocukların yaptıkları oyuncakların sergilendiği müzesinde ve eserlerinde Baran, iki önemli noktaya dikkat çekmek istemektedir: oyunun çocuk eğitimindeki rolünün önemi ve oyunların evrenselliği.