Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları

Kamu Kurumu Ulaştırma İşletmeciliği Demiryolu Yolcu taşımacılığı

(Ankara, 1924 - )

29. 07. 1953 tarihinde, 6186 Sayılı Kanun ile Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi adını alan Kamu İktisadi Devlet Teşekkülüdür. Ulaştırma imkanları, bir ülkenin sosyal ve ekonomik gelişmişliğini göstermenin yanı sıra turizm faaliyetleri açısından da tartışılmaz öneme sahiptir. Doğu ve batı ülkeleri arasında bir geçiş ülkesi olan Türkiye’de ilk olarak 1856 yılında, bir İngiliz şirketine verilen imtiyazla, İzmir-Aydın arasında ilk demiryolu inşa edildi. 1866 yılında tamamlanan bu hattın uzunluğu 130 kilometreydi. Bir başka İngiliz şirketi tarafından yapılan hat olan İzmir-(Kasaba) Turgutlu-Afyon hattı ile Manisa-Bandırma hattının 98 kilometrelik kısmı ise bitirilerek işletmeye açıldı (1865). Öte yandan, 1869 yılında Baron Hirsch’e verilen yapım imtiyazı ile 2.000 kilometrelik doğu demiryollarının milli sınırlar içinde kalan 336 kilometrelik İstanbul-Edirne ve Kırklareli-Alpulu kısmının inşa edilerek işletmeye açılmasıyla İstanbul, Avrupa demiryollarına bağlandı (1888). İzmir’de Şirinyer-Buca arasında ülkenin ilk banliyö hattı inşa edildi (1870). Çıkarılan bir karar ile Haydarpaşa-İzmit hattının yapımına başlanıldı (1871) ve hattın 91 kilometrelik kısmı bitirildi (1873). Daha sonra ekonomik nedenlerle bitirilemeyen hat Alman sermayesi ile tamamlandı.

Osmanlı İmparatorluğu’ndan sonra Türkiye sınırlarının içerisinde kalan demiryollarının uzunluğu 4.136 kilometredir. 24. 05. 1924 tarihinde çıkarılan 506 Sayılı Kanun ile Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi kuruldu. Demiryollarının yapımı ve işletilmesinin birlikte yürütülmesi ve daha geniş çağlı çalışma imkânları edinilmesini sağlamak amacıyla çıkarılan 31. 05. 1927 tarihi ve 1042 Sayılı Kanun ile Devlet Demiryolları ve Limanları İdare-i Umumiyesi adını aldı. 1953 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları adı altında faaliyet göstermeye başlayan kurum, bu yıla kadar katma bütçeli bir devlet idaresi şeklinde yönetildi. Son olarak uygulamaya giren 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Kamu İktisadi Kuruluşu hüviyetini aldı.

Referanslar

Aydemir, H. ve Çubuk, M. K. (2018). Türkiye’nin Küresel Rekabet Gücü Açısından Türkiye Demiryollarının Değerlendirilmesi ve Türkiye’nin Demiryollarında Rekabet Etkisini Artırmaya Yönelik Öneriler, Demiryolu Mühendisliği Dergisi, 18(2): 18-29; Çağlıyan, A. ve Yıldız, A. B. (2013). Türkiye’de Demiryolu Güzergahları ve Jeomorfoloji İlişkisi, Marmara Coğrafya Dergisi, 28: 466-486; Özen, L. (2013). TCDD Ne Zaman Kuruldu?, Ray Haber, https://rayhaber.com/2013/04/tcdd-ne-zaman-kuruldu/, (Erişim tarihi: 11. 07. 2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Avcı, M. (2014). Atatürk Dönemi Demiryolu Politikası, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 54: 39-58.