İzmir - Aydın Demiryolu
Ulaştırma İşletmeciliği Demiryolu Yolcu taşımacılığı
(1866 - )
-
2020
Türkiye’deki ilk demiryolu, 1856 yılında İngiliz bir şirkete verilen imtiyaz ile İzmir-Aydın arasına yapıldı. 1866 yılında tamamlanan bu hat toplamda 130 kilıometrelik bir uzunluğa sahiptir. Türkiye’deki ilk demiryolları başta İngiltere olmak üzere Fransa ve Almanya gibi devletler tarafından yapıldı. Bu ülkelerin de kendi ekonomik ve siyasi çıkarlarını göz önünde tuttukları görüldü. Öncelikle hinterlandı geniş limanları seçerek demiryolu hattının güzergahına karar verildi, bu şekilde iç kesimlerdeki tarımsal, hayvansal ürünlerle madenlerin kıyıya daha rahat taşınmaları hedeflendi. Dolayısıyla, ekonomik gelişmeler demiryolu hatlarının yapılmasındaki en önemli nedenler arasındadır. XIX. yüzyılda İzmir’in hinterlandı, özellikle Büyük Menderes Ovası, Anadolu’nun ihracata en fazla yönelmiş bölgesi konumundaydı. Bu sebeple, Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk demiryolu hattı olarak belirlenen İzmir-Aydın demiryolunun imtiyazı hakkı da 1856 yılının Eylül ayında Kırım Savaşı’nın ardından İngiliz bir gruba verildi. Bu, ilk demiryolu hattının İzmir-Aydın arasında yapılmasının nedeni sadece İzmir şehrinin sahip olduğu konum ve çevresinin ekonomik anlamda gelişmiş olması değildir. Hattın diğer ayağını oluşturan Aydın şehri de bu dönemdeki ekonomik gelişmişlik düzeyi ile dikkat çekmektedir. Aydın özellikle tarımsal ihracatın önemli ürünleri arasında yer alan başta incir olmak üzere, zeytin, üzüm, pamuk ve meyan kökü gibi ürünlerin yetiştirildiği zengin tarımsal arazilere sahipti. Demiryolundan önce develer ve iki tekerlekli araçlarla taşınan bu ürünlerin demiryolunun yapılmasıyla birlikte hızlı bir şekilde İzmir limanına ulaştırılması hedeflenmekteydi.
İzmir-Aydın demiryolunun yapımına başlamadan önce İzmir’de ithalat ve ihracat işleriyle uğraşan 1061 İngiliz tüccar bulunmaktaydı. Her geçen gün artan ticari iş hacmi daha fazla İngiliz’in ticaret amacıyla bu şehri seçmesine neden olmaktaydı. Bunun üzerine şehirde yaşayan İngilizler ekonomik anlamda bölgenin en önemli iki şehri olan İzmir ve Aydın arasına bir demiryolu hattı yapılması için İngiliz yetkililere başvurmuşlardır. Sonrasında Osmanlı hükümetiyle görüşmelere başlayan yetkililer gereken imtiyaz hakkını elde ederek İzmir-Aydın demiryolu hattının inşasına başladılar.
İzmir-Aydın hattının İzmir’den Torbalı’ya kadar olan bölümü 24 Aralık 1860, Torbalı-Celladkahve bölümü 9 Eylül 1861 yılında tamamlandı. İzmir-Aydın arasındaki 130 kilometrelik yol ise 7 Haziran 1866’da bitirilerek işletmeye açıldı.
Referanslar
Çağlıyan, A. ve Yıldız, A.B. (2013). Türkiye’de Demiryolu Güzergahları Jeomorfoloji İlişkisi, Marmara Coğrafya Dergisi, 28: 466-486; Uzuntepe, G. (2000). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Demiryolu: İzmir-Aydın-Kasaba (Turgutlu) (1856-1897) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Uzuntepe, G., (2000). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Demiryolu: İzmir-Aydın-Kasaba (Turgutlu) (1856-1897) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.