İzmir-Aydın Demiryolu Selçuk İstasyonu
Tren Garı Kültürel Miras Destinasyonu Demiryolu Yolcu taşımacılığı
-
2025
Anadolu'nun ilk demiryolu olan İzmir-Aydın (Smyrna-Aidin) Demiryolu, Osmanlı Devleti tarafından Padişah Abdülmecid döneminde İngilizlerin liderliğindeki bir şirkete verilerek uluslararası sermaye ve teknoloji ile yaptırılan XIX. yüzyılın büyük ölçekli projelerinden biridir. İzmir-Aydın Demiryolu’nun yapımında temel amaç yük taşımacılığı olduğundan seçilen istasyonların yerleri taşınacak yüklere en kolay ulaşma potansiyellerine sahip ticaret noktalarına göre seçilmiştir. Ancak proje, iki şehir arasında düz bir çizgi değildir; yalnızca finansal ve teknik değil, aynı zamanda insan, hayvan ve doğal kaynakların da benzeri görülmemiş derecede seferber edilmesini ve kullanılmasını gerektiren döneminin karmaşık bir girişimidir.
Selçuk İstasyonu, İzmir-Aydın Demiryolu’nun ilk etapta inşa ettiği güzergahın son istasyonu olarak 15 Eylül 1862 yılında tamamlanmıştır. Selâtin dağlarından geçirilmesi planlanan demiryolu tünelinin o dönemin teknik imkânlarıyla inşa edilememesinden dolayı yapılan değişiklikle hattın Selçuk (Ayasuluk) üzerinden geçirilmesi sonucu yeri belirlenmiştir. Selçuk’a 3,5 kilometre uzaklıktaki Efes’in İngiliz demiryolu mühendisi John Turtle Wood liderliğindeki demiryolu planlamacıları tarafından bilindiği ve demiryolunu kasıtlı olarak Efes’in yakınına yönlendirildiği hakkında görüşler vardır. Demiryolunun Efes Antik Kenti’nin keşfinde kilit rol oynaması ile on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren Efes, demiryolu ile erişimin de kolaylaşması ile turistik bir destionasyona dönüşürken Selçuk istasyonu bölgeyi ziyaret eden gezginler tarafında sıklıkla kullanarak anılarında yer almıştır.
Selçuk Demiryolu Yerleşkesi, İzmir-Aydın Demiryolu’nun Alsancak ve Aydın’dan sonra hem ölçeği hem de yolcu ve yük taşıma yoğunluğu ile önemli yerleşkelerinden biridir. Özgün demiryolu yerleşim planında göre istasyon yapısı, yük deposu, su deposu, tamir atölyesi, döner köprü ve işçi yatakhaneleri bulunmaktadır. Ayrıca İzmir-Aydın Demiryolu’nun diğer istasyonlarından farklı olarak demiryolu yerleşkesine yakın bir alanda Efes’in keşfi ile bölgenin turist akınına uğraması sonucu inşa edilen bir otel yapısı mevcuttur. Günümüzde TCDD seferleri için özgün işlevi ile kullanılan istasyon, çay bahçesi olarak işlevlendirilen su deposu, depo olarak kullanılan yük deposu, kahve ve restoran olarak işlevlendirilen ve bir katını kaybeden otel yapısı hayatta kalmayı başarmıştır. Diğer yandan tamir atölyesi, işçi yatakhaneleri ve dönerköprü günümüze ulaşamamıştır.
Referanslar
Akyıldız, A. (1987). İzmir-Aydın Demiryolu. İstanbul: Marmara Üniversitesi; Christensen, P. H. (2017). Germany and the Ottoman railways: art, empire, and infrastructure. New Haven and Londra: Yale University Press; Çorapçıoğlu, Y. (2022). İzmir'in Kurtuluşunun 100. Yıldönümünde 100 Fotoğrafla Eski İzmir'de Yaşam. İzmir: İzmir Kalkınma Ajansı Kültür Yayınları; İnal, O. (2021). Tracks of Change: Labor Nature, and the Izmir-Aydın Railroad. In TRAFO–Blog for Transregional Research; Seyrek, Ş. (2024). Türkiye’de Demiryolu Mirasının Korunması İçin Bir Yöntem Önerisi: İzmir-Aydın Demiryolu Mirası Rotası. (Doktora Tezi). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.