Selçuk

Yerleşim Merkezi Kentsel Destinasyon Kültürel Miras Destinasyonu

Doğanın, kültürün, tarihin, sanatın ve inancın merkezi olan Selçuk, İzmir-Aydın karayolu güzergahında ve İzmir’e 73. kilometre uzaklıkta, Ege Bölgesi’nin batısında bulunmaktadır. İlçenin yüzölçümü toplam 295 kilometrekaredir. İlçenin tek sahili olan Pamucak yaklaşık beş kilometre uzunluğunda ve 80 metre genişliğindedir. İlçenin sahile uzaklığı ise dokuz kilometredir. Denizden yüksekliği 16 metre olan ilçede, Akdeniz ikliminin egemen olması nedeniyle pamuk, zeytin, üzüm, şeftali, nar ve narenciye gibi birçok tarım ürünü yetiştirilmektedir.

Ana ekonomisi turizm endüstrisine dayalı olan Selçuk, kültür turizmi, inanç turizmi, deniz, kum, güneş turizmi ve eko turizm türleri ile ön plana çıkmaktadır. 8.600 yıllık bir tarihe sahip olan ilçe, dünya literatürüne geçen farklı medeniyetlerden kalma birçok tarihi ve kültürel yapıya sahiptir. Kültür turizminin önemli bir noktası olan destinasyonda yer alan başlıca kültür varlıkları; Efes antik kenti, Meryem Ana Evi, St. John Bazilikası, Ayasuluk Kalesi, Artemis Tapınağı, İsa Bey Camii, Roma Su Kemerleri, Anadolu Selçuklu dönemi mescitleri, Keçi Kalesi ve Belevi Mozolesi’dir. Selçuk Arkeoloji Müzesi, Çamlık Lokomotif Müzesi ve Anadolu Yaşam Müzesi (Maket Köy) ise ilçede turizm çekiciliğine sahip diğer noktalardır. 1922 yılına kadar Ortodoks Rumların yaşadığı ilçenin sekiz kilometre doğusunda yer alan Şirince de destinasyonda en çok turist ağırlayan alanlardan biridir.

Birçok medeniyetin anavatanı olan Anadolu topraklarının kültür mozaiğini yansıtan Selçuk, inanç turizmi potansiyeli ile de dikkat çekmektedir. Vatikan tarafından Katolik mezhebinin hac merkezlerinden biri olarak kabul edilen Meryem Ana Evi, İncil yazarlarından St. John’un mezarının da yer aldığı St. John Bazilikası, İncil’in vahiy bölümünde adı geçen Hristiyanlığın ilk yedi kiliselerini temsilen ziyaret edilen Efes Çifte Kiliseler, Şirince’de yer alan St. Dimitrios, Ayasosti ve St. John Baptist Kiliseleri, Yedi Uyuyanlar ve St. Paul Mağaraları, Anadolu’nun ilk avlulu cami örneklerinden Beylikler dönemi yapısı İsa Bey Camii, kentin inanç turizmi potansiyelini oluşturan yapılarıdır.

Yılın yaklaşık 300 günü güneşli bir havaya sahip olan Selçuk’ta dikkat çeken diğer turizm şekli deniz, kum, güneş turizmidir. İlçenin bu potansiyelini oluşturan Pamucak sahili, doğal sit alanı olması nedeniyle bakir kalabilmiştir. Mavi bayrak sahibi olan sahil, endemik bir bitki türü olan kum zambaklarının da doğal yetişme alanıdır. Çevresinde su parkları, jeep, atv, at safari tesisleri bulunan sahilde, beş adet beş yıldızlı otel işletmesi de yer almaktadır. Aynı zamanda sahilde, karavan ile seyahat edenler için bir kamping de bulunmaktadır. Diğer yandan Selçuk, amatör sporcuların, doğasever ve sağlıklı yaşam ilkesini benimseyen grupların günübirlik yürüyüş yapmalarına olanak tanıyan 10 farklı yürüyüş rotası ile eko turizm, Deve Güreşleri Festivali, Uluslararası Selçuk Efes Kültür Sanat ve Turizm Festivali ve Geleneksel Yağlı Pehlivan Güreşleri ile festival turizmi potansiyeline de sahiptir.

Selçuk, aynı zamanda, bir UNESCO kentidir. 2015 yılında Efes antik kenti, Çukuriçi Höyük, St. John Bazilikası, Ayasuluk Kalesi ve Meryem Ana Evi bir bütün olarak UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kabul edildi. Kozmopolit bir kültür yapısına sahip olan Selçuk tarihinin kronolojisi, yine tarihi bir mekânda sergilenmektedir. 1885 yılında inşa edilen bina, Birinci Dünya Savaşı öncesi tütün deposu ve savaş süresince de silah deposu olarak kullanıldı ve geçirdiği kapsamlı bir restorasyon çalışmasının ardından 2012 yılında Selçuk-Efes Kent Belleği Merkezi olarak hizmet vermeye başladı. Bu merkez bünyesinde barındırdığı tarihsel eşyalar, anılar ve belgeler aracılığıyla ziyaretçilerine, kente dair ekonomik, toplumsal, kültürel ve politik yaşam hakkında bir zaman yolculuğu yapma olanağı sunmaktadır.

Farklı turizm türlerini bir arada barındıran arz yapısı ile İzmir’in öne çıkan turizm destinasyonlarından biri olan Selçuk’ta, işletme belgeli 14, yatırım belgeli üç ve belediye belgeli 60 konaklama işletmesi yer almaktadır. İşletme belgeli tesislerin toplam yatak kapasitesi 5.475, yatırım belgeli tesislerin toplam yatak kapasitesi ise 660’tır. Ayrıca bölgede dört A sınıfı seyahat acentası bulunmaktadır.

Coğrafi konumu açısından avantajlı durumda olan bölgeye ulaşım, İzmir ve Kuşadası limanları ile denizyolu, ana trafik hatlarının üzerinde bulunması ile karayolu ve demiryolu ile sağlanabilmektedir. Ayrıca 62 kilometre uzaklıkta olan İzmir Adnan Menderes Havalimanı da bölgeye ulaşım açısından büyük bir avantaj sağlamaktadır.

Ulaşım açısından önemli bir avantaja sahip olan bölgede turizm faaliyetlerinin başlaması da bu doğrultuda gerçekleşmiştir. XIX. yüzyılda İzmir-Aydın demiryolu hattının yapılması ve o günkü adı ile Ayasuluğ olan Selçuk’ta bir istasyon kurulması, bölgenin turizm kaderini değiştirdi. Bu tarihten önce küçük bir yerleşim özeliği taşıyan bölgeyi, demiryolu hattının inşasından sonra antik alanları görmek amacıyla birçok Avrupalı ziyaret etti. Seyahatlerin artması ile kentin ilk otel işletmesi olan Ephesus Hotel, Bay Carpouza isimli bir Levanten tarafından açıldı. İlerleyen yıllarda bu potansiyelden yaralanmak isteyen Huck Ailesi de İzmir Kordon’da yer alan Grand Hotel Huck’un Ayasuluğ şubesini bölgeye açtı ve işletmeciliğini Bay Carpouza’ya verdi. Zaman içinde üst katı yıkılan bina, Selçuk Belediyesi tarafından aslına uygun olarak restore edildi. Bugün bir kafeterya işlevi ile yerli ve yabancı turistlere hizmet sunan bina, kentin ilginç yapıları arasında yer almaktadır.

Cumhuriyet sonrası dönemde bölgede turizm gelişmesi, 20 kilometre uzağında yer alan başka bir destinasyon olan Kuşadası’nın gelişimine paralel olarak devam etti. 1950’li yılların sonuna doğru Kuşadası Limanı bir ticaret merkezi haline geldi. Limana gelen yolcuların Selçuk’ta yer alan Efes antik kenti ve çevresindeki yapıları ziyaret etmeleri ve ülkelerine döndüklerinde bölgenin tanıtımını yapmaları ise bölgede turizmi faaliyetlerinin artmasını sağladı. Meryem Ana Evi’nin 1957 yılında hac merkezi ilan edilmesi ve St. John Bazilikasının da bölgede bulunması, inanç amaçlı seyahat eden turistleri bölgeye çekmeye başladı. 1950’li yıllar itibari ile yerli turistler için bir sayfiye merkezi olan Kuşadası, 1960’lı yıllarda yabancı turistler için de bir çekim merkezi haline geldi. Limanı ile ön plana çıkan Kuşadası, Selçuk’ta yer alan kültür varlıkları ile bir turizm merkezi haline gelirken, Selçuk ise Kuşadası Limanı ile bölgeye gelen turistleri ağırlayan bir destinasyon haline geldi.

Selçuk, günümüzde Kuşadası Limanına kruvaziyer gemilerle gelen turistlerin önemli bir ziyaret noktası olmanın yanı sıra eğlenme, dinlenme, kültür, inanç gibi farklı amaçlar ile seyahat eden turistlerin de tercih ettiği destinasyonlar arasında yer almaktadır. Kültür ve Turizm Bankalığı verilerine göre, 2018 yılında Efes Örenyeri 1.555.559 kişilik ziyaretçi potansiyeli ile en çok ziyaretçi ağırlayan ikinci örenyeri olarak dikkat çekmektedir. Önemli bir turizm merkezi olan Selçuk’un nüfusu turizm hareketleri nedeniyle yaz aylarında iki katına kadar çıkmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019a). Tesis Verileri, https://izmir.ktb.gov.tr/TR-77217/tesis-verileri.html, (Erişim tarihi: 07.12.2019); İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2019b). Selçuk, https://izmir.ktb.gov.tr/TR-77467/selcuk.html, (Erişim tarihi: 07.12.2019); Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü (2019). Müze İstatistikleri, https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-43336/muze-istatistikleri.html, (Erişim tarihi: 25.12.2019); Kültür ve Turizm Bakanlığı (Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü) (2019). Müze İstatistikleri, http://www.dosim.gov.tr/assets/documents/2018.pdf, (Erişim tarihi: 25.12.2019); Selçuk Ticaret Odası (2019a). Coğrafi ve Demografik Yapı, https://www.selcukticaretodasi.org.tr/selcuk/selcuk-cografi-yapi-ve-demografi/, (Erişim tarihi: 15.12.2019); Selçuk Ticaret Odası (2019b). Selçuk Ekonomisi, https://www.selcukticaretodasi.org.tr/selcuk/selcuk-ekonomisi/, (Erişim tarihi: 15.12.2019); Visit Ephesus (2019). Bir Zamanların Dünya Başkenti Altın Kent Efes, https://visitephesus.org/, (Erişim tarihi: 20.12.2019).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Can, A. (2010). Eski Kartpostallarda Ayasuluğ/Efes. İzmir: Selçuk-Efes Kent Belleği Yayınları; Güney, İ. ve Somuncu, M. (2018). Kuşadası ilçesinde Turizmin Yaşam Döngüsü: Mekânsal ve Toplumsal Öğeler Üzerinden Bir Değerlendirme, Türk Coğrafya Dergisi, 71: 101-116.