Tren İstasyonu

Tren Garı ULAŞTIRMA İŞLETMECİLİĞİ Demiryolu Yolcu taşımacılığı

Ulaşım yöntemlerinden biri olarak demiryolu, bütün bir hat boyunca birbirine paralel raylar ile üzerinde hareket eden lokomotif, vagon, gar, istasyon ve durakları, yük taşıma için gerekli depolar ve hatlar, işletme ihtiyacını karşılayan birimler, işaretler ve emniyet tesisleri, köprüler, tüneller gibi birçok unsurdan meydana gelmektedir.

İstasyon, bir demiryolu ağında trenlerin durabildikleri, yolcu ve yük indirip bindirdiği, yükleyip boşalttığı işletme hizmetlerinin yapıldığı yerleşkedir. Demiryolu yerleşkesini  trenlerin çokluğu ve verdiği hizmetlerin çeşitliliğine göre; gar (termini), istasyon (station) ve durak (halt) olarak sınıflandırmak mümkündür. Ölçeklerine göre farklı isimlendirilen istasyonların nispeten kırsal bölgelerde bulunan küçük ölçeklileri durak, daha çok büyük şehir merkezlerinde bulunan büyük ölçeklileri ise gar olarak adlandırılmaktadır. Gar ve istasyon, büyüklük, il veya ilçe merkezlerinde bulunma, trafik sisteminin yoğunluğu ve karmaşıklığı gibi etkenlere göre birbirinden ayrılmaktadır. 

Demiryolu yerleşkesinin demiryolu ağı içindeki görevleri yolcu taşınmasının düzenlenmesi ve sağlanması, yük taşımacılığının düzenlenmesi ve sağlanması ve işletme hizmetlerinin yerine getirilmesi olarak sıralanabilir. Yolcu taşıma için gerekli tüm birimleri kapsayan istasyon demiryolu ile şekillenen işlevsel bir yapı türüdür. İlk örneklerinde Manchester Liverpool Road İstasyonu’nda olduğu gibi demiryolunun tek tarafında konumlanan yapıya bitişik tek peron ile az sayıdaki demiryolu seferlerinin başlayıp sonlandığı basit bir düzenleme olarak orta çıkmıştır. Trafik arttıkça tren ve yolcu hareketleri karmaşıklıklar yaratmış ve farklı yönlerde peronlara ihtiyaç duyulmuştur. Özellikle yoğun bölgelerde veya kısa mesafe trafiğinin olduğu yerlerde, gelen ve giden yolcuların aynı peronları giderek daha fazla kullanması ile yolcuların seferlerini bekledikleri alan yolcu salonu veya dolaşım alanı haline gelecek şekilde genişletilmiştir. Yolcu bekleme salonunun çevresinde gişeler, bekleme ve dinlenme odaları ve personel konaklama yerleri düzenlenirken ve peronlara yolcu akışı yeniden organize edilmiştir. Böylelikle yolcu hareketi ve ihtiyacı sonucu istasyon içindeki birimler oluşmuştur.

Demiryolu yapılarında kullanılan mimari üslup, yük taşıma ve işletmede kullanılan fonksiyonel yapılardan ziyade yolcu taşımada kullanılan istasyonlar üzerinden okunmaktadır. İstasyonlar, demiryolunun kamusal yüzü olarak tasarımları ile yük taşımada ve işletmede kullanılan diğer işlevsel yapılardan ayrılmaktadır.

Referanslar

Biddle, G. (1973). Victorian Stations: Railway Stations in England and Wales 1830-1923. Devon: Latimer Trend & Company Ltd; Biddle, G. (2011). Britain’s Historic Railway Buildings: A Gazetteer of Structures and Sites. (İkinci Baskı). Hersham: Ian Allan Publishing/ Oxford University Press; Evren, G. (1998). Demiryolu. İstanbul: Birsen Yayınevi; Meeks, C. L. (1964). The Railroad Station An Architectural History. New Haven and London: Yale University Press; Nevell, M. (2010). The Archaeology of the Rural Railway Warehouse in North-West England. Industrial Archaeology Review, 32(2): 103-115; Seyrek, Ş. (2024). Türkiye’de Demiryolu Mirasının Korunması İçin Bir Yöntem Önerisi: İzmir-Aydın Demiryolu Mirası Rotası. (Doktora Tezi). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.