Tepesi Delik Han
Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han
-
2020
Sultan II. Kılıçarslan tarafından XIII. yüzyılın sonlarında yaptırılmıştır. İpek Yolu’nun en önemli konaklama merkezleri arasında bulunan, kervanların hiçbir ücret ödemeden üç gün konaklama yaptıkları handır. Aksaray’a 22 kilometre uzaklıkta, Aksaray-Nevşehir karayolunda bulunmaktadır. Kuzey-güney yönünde dikdörtgen planlı olan, girişi güney cepheden sağlanan yapı, 552 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır.
İlk yapılışında askeri kışla olarak kullanılan han, kapalı kısımdan oluşan plan şemasında Selçuklu dönemi kervansaraylarında fazla tercih edilmeyen haçvari plan üzeri düzenlenmiştir. Giriş bölümünde ve arkada yer alan sahınlar enine, bunların dışındakiler ise boyuna yapılmıştır. Girişten itibaren başlayan ve arka duvara kadar boyuna uzanan orta sahın ve ortada aynı yükseklikte olan ve enine düzenlenen sahınlar kesişerek haçvari bir görünüm meydana getirmektedir. Sahınların üzerleri beşik tonoz ile örtülüdür. Haçvari şemanın tam ortasında sekizgen külahlı bir kümbet, üzeri konik şekilde kapalıdır.
İç mekânda 24 ayak bulunmaktadır. Her bir sırada boyuna altı, enine ise her bir sırada dört adettir. Ayakların kemer üzengi seviyelerinde adeta başlık şeklinde düşünülen dışa taşkın silme yer almaktadır. Ayaklar birbirlerine yuvarlak kemerle bağlanmış, haç kollarının kesiştiği kısımda da kemerlerle kare şeklinde altyapı oluşturularak üzeri kubbe ile kapalıdır. Pandantifle geçilen kubbenin dört tarafında birer pencere vardır. Yapının uzun cephelerinin ortalarında kare kesitli payanda vardır, batı cephenin ortasında bir, doğu cephenin ortasında iki adet mazgal pencere bulunmaktadır
Yapının beden duvarları harçlı moloz taş örgülüdür. Bazı bölümlerde düzgün yontu taş ve bazı bölümlerde kaba yontu taş ile kaplanmaktadır. Kemerlerde düzgün yontu taş, örtü sisteminde ise kaba yontu taş kullanılmaktadır. Bazı alanlarda devşirme malzeme de tercih edilmektedir.
Anadolu Selçuklu mimarisine özgü motifler kullanılmaktadır. Yapıda yer yer sıva üzerine yapılmış fresk parçaları vardır. Bunların dışında bazı devşirme parçalar ile az ayıdaki taç işaretleri de dikkati çekmektedir. Kazı çalışmaları sırasında cümle kapısının hemen önünde bir kitabe ortaya çıktı. Mermer üzerine zemin oyma tekniğinde sülüs hatla yazılan üç satırlık Arapça kitabede şöyle yazar:
“Yüce Sultan Mesud oğlu Kılıçarslan’ın (saltanat) günlerinde oğlu Melik Sultan Şah H.584 / M.1188 ılın da yapılmasını emretmiştir!”
Anadolu Selçuklu Devleti döneminde, kervanlar için konaklama yeri olarak yapılan Han’ın, Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restorasyonu yapıldı. 2011 yılında bir işletmeci tarafından 49 yıllığına kiralandı ve günümüzde turist kafilelerini misafir etmektedir.
Referanslar
Baş, A. (2009). Öresun (Tepesi Elik) Hanı’nda Temizlik ve Restorasyon Çalışmaları. İçinde; 13. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (ss. 69-82). İstanbul: Pamukkale Üniversitesi; https://www.haberler.com/900-yil-onceki-isleviyle-turizmin-hizmetinde-5033952-haberi/, (Erişim tarihi: 14.08.2020).