St. Pierre (Aziz Petrus/Aziz Peter) Kilisesi
Doğal ve Kültürel Miras Kilise UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi
-
2019
Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesi olayı sonrasında, İsa taraftarları Filistin ve çevresinde baskı, zulüm ve işkenceler görmeye başlamışlardı. Dolayısıyla hem İsa’nın öğretilerini yaymak hem de bu olumsuzluklardan kurtulmak için Anadolu’ya gelmişlerdir. Elçilerin işleri 11. bölümde bu durum doğrulanmaktadır. Anadolu’da önemli izler bırakan havarilerden biri de St. Pierre’dir (Aziz Petrus/Aziz Peter). Hz. İsa’nın 12 havarisinden birisi olan St. Pierre, Petrus, Peter, Simun ve Kifas isimleriyle de anılmaktadır. Sinoptik İnciller ve Resullerin İşleri’nde 120 kez değişik yerlerde zikredilen havari listelerinde ilk sırayı alan Simun Petrus, Katolik Kilisesi’nce Roma’nın ilk piskoposu, dolayısıyla ilk Papa kabul edilmektedir. Petrus adı kendisine İsa tarafından verilmiştir. Aramice kefa, Grekçe Kifas (Petros), Latince Petrus isimleri kaya anlamına gelmektedir. İsa, birçok defa ona arkadaşları arasında kendisine üstünlük vermiş ve sen Petrus’sun (kayasın), ben topluluğumu bu kaya üzerine kuracağım diyerek onu kurduğu binanın temel taşı saymış ve kendisine Kefa (Aramice: taş/kaya) lakabını vermiştir.” Matta hariç diğer İnciller, Petrus yerine Simun adını kullanılmaktadır. Petrus’un, MS 67 yılında Roma’da tutuklanıp ayaklarından asılarak çarmıha gerilmiştir. Aziz Pavlos (Paul) da onunla birlikte öldürülmüştür. Aziz Peter’in Antakya‘ ya MS 29-40 tarihleri arasında geldiği ve Hıristiyanlığı yaymaya çalıştığı bilinmektedir. Peter, 12 havariden buraya ilk gelendir. Katolik ve Ortodoks kilisesi Peter’in buradaki ilk piskopos olduğunu doğrulamaktadır. Barnabas ve İsa karşıtı iken gördüğü İsa vizyonu ile İsa taraftarı olan Aziz Paulus (Paul) Antakya’da bir müddet kaldıktan sonra bu yeni dini yaymak için yolculuğa çıkmış ve bölgenin cemaat önderliğini Havari Petrus üstlenmiştir
Hıristiyan gruplar ilk başlarda toplantıları için gizli mağaralarda buluşuyorlardı. Hıristiyanlara karşı işkencenin raporlanmadığı Antakya’yı güvenli olarak gören Petrus, bölgede güvenli bir toplanma yeri arayışına girmiş ve gizli bir mağara bulmuştur. Daha sonra St. Pierre Kilisesi olarak anılacak olan bu mağara, Antakya–Reyhanlı karayolunun üzerinde bulunmaktadır. Hristiyanlığın ilk yayılma dönemlerinde hac dağı olarak bilinen Stauris (günümüzde Habib Neccar) Dağı eteğinde 13 metre derinliğindeki doğal bir mağara iken zamanla yapılan eklemeler ile kiliseye dönüştürülmüştür. Mağara, Havari Peter tarafından toplanma yeri olarak kullanılmıştır. İlk dini toplantının yapıldığı bu mağarada/kilisede cemaat için yani İsa’ya inananlar için ilk kez Hıristiyan adını burada kullanılmıştır.
Bu sebeple söz konusu kilisede, 1963 yılında Papa VI. Paul tarafından Hac yeri ilân edilmiştir ve her yıl 29 Haziran’da Katolik Kilisesi tarafından ayin düzenlenmektedir.
Bu mağara XII. ve XIII. yüzyıllarda Haçlılar tarafından ön cephesine yapılan ilave inşaat ile gotik tarzda bir kilise şekline çevrilmiştir. 1098 yılında Antakya’yı ele geçiren Haçlılar kilisenin ön bölümünü birkaç metre daha uzatıp iki kemerle ön cepheye bağlamışlardır. Mağaranın tabanında tahrip olmuş bir şekilde MS IV. ve V. yüzyıllara ait mozaik kalıntısı vardır. Mağara içindeki niş içinde 1932 yılında yerleştirilen mermer küçük St. Petrus’un heykeli bulunmaktadır. Sunağın solunda tünel ve sağında su haznesi bulunmaktadır. Tünel paganist askerlerin baskısından kaçan cemaati tahliye etmek için kullanılmıştır. Kayalardan sızarak yalakta toplanan su vaftiz için kullanılmıştır. Son yıllara kadar ziyaretçilerin şifalı kabul ederek içtikleri, hastalara götürdükleri bu su sızıntısı depremler nedeniyle azalmıştır. Mağaranın yanında dağın bir yüzüne işlenmiş Karon (Charonion) betimlemesi bulunmaktadır. Karon, Yunan mitolojisinde Hades’in cehennem kayıkçısı olarak geçmektedir.
Referanslar
Antakya Kaymakamlığı (2019). St. Pierre Kilisesi, http://www.antakya.gov.tr/st-pierre-kilisesi-ilcemiz, (Erişim tarihi: 25.10.2019); Christensen-Ernst, (2002). The Cave Church of St. Peter in Antioch, Architectural Science Review, 45 (4): 295-297; Harbalıoğlu, M. ve Özel, G. (2013). Kültür ve İnanç Turizmi Kapsamında Hoşgörü Kenti Hatay İlinin Değerlendirilmesi. İçinde; International Conference on Religious Tourism and Tolerance, Bildiriler Kitabı (ss 1063-1070), 9-12 Mayıs, Konya; Müze (2019). St. Pierre Anıt Müzesi. https://muze.gov.tr/muze-detay?DistId=MRK&SectionId=STP01, (Erişim tarihi: 25.10.2019); Ulutürk, M. (2006). Katolik Hıristiyanlığına Göre İsa’nın Halefi ve İlk Papa Havari Simun Petrus, Marife, 6(1): 145-167; Wilson, M. (2010). Biblical Turkey, A Guide to The Jewish and Christian Sites of Asia Minor. İstanbul: Ege Yayınları.