Sağlık Yönetimi
Kavram Yönetim ve Organizasyon Sağlık Yönetimi
-
2021
Yönetim kavramı, eski kökenli bir kavramdır. Yönetilen ve yöneticilerin ortaya çıktığı ilk çağlardan bu yana yönetimin varlığından bahsetmek mümkün olabilir. Bu kavramdan, XIX. yüzyılın sonralarından itibaren bir bilim olarak bahsedilmeye başlandı. Yönetim sözcüğü dilimizde iki ayrı sözcüğü birlikte karşılamaktadır. Bu sözcüklerden biri administration diğeri ise management sözcükleridir. Fakat administration sözcüğünün anlamı yönetim kavramının anlamına daha yakınken, diğer kavram olan, management sözcüğü daha çok çekip-çevirme anlamında kullanılmaktadır. En genel manasıyla yönetim; “Önceden belirlenmiş amaçlara var olan kaynakları etkin ve verimli şekilde kullanarak ve planlama, örgütleme, liderlik ve kontrol fonksiyonlarını kullanarak ulaşma süreci” olarak tanımlanmaktadır.
Sağlık sektörü kendine özel birtakım dinamikleri, özellikleri ve sorunları olan bir sektördür. Bu sektörde yer alan kuruluşların bazı görevleri vardır: İleri ve yoğun teknolojileri kullanmak, çok sayıda ve farklı meslek üyelerini içinde barındırmak ve sahip olunan sınırlı kaynaklarla çeşitli beklenti ve istekleri olan kişilerin gereksinimlerini karşılayarak onların memnun olmalarını sağlamak gibi. Bu dinamik çevrede, değişime ayak uydurabilmek ve kaynakları verimli olarak kullanarak hizmet sunabilmek için sağlık kuruluşlarının gelişmiş bir yönetim anlayışıyla profesyonel olarak yönetilmeleri gerekmektedir.
Sağlık yönetimi, birinci, ikinci ve üçüncül basamak sağlık ve çevre sağlığı hizmetleri de dahil olmak üzere bütün sağlık hizmetlerinin planlama, örgütlenme, yönetilme, kontrolü ve hizmetlerin sonuçlarının etkililiğini denetleme ve tekrar planlama yapmak üzere değerlendirilme faaliyetlerinin tümüdür.
Bir başka deyişle; toplumun sosyal, demografik, kültürel, biyolojik, ekonomik, ekolojik, vb. özelliklerinin belirlenmesi, sağlık hizmeti anlayışının tespit edilmesi ve bu hizmetin kullanımını etkileyen faktörlerin tespit edilerek ölçülmeye çalışılması, kaynakların büyüklüklerinin, niteliklerinin ve yerlerinin tespiti, aile sağlık merkezleri, hastane, il, ilçe ve merkezi sağlık teşkilatlarının örgütlenmesini ve toplumun sağlık hizmetine daha fazla katkı sağlayacak şekilde yönetimi konularını içermektedir.
Sağlık yöneticisi de sağlık hizmetlerinin planlanmasını ve amaçlarına uygun bir şekilde, diğer insanlar aracılığıyla süreçlerin yürütülmesini sağlayan, liderlik özelliğine sahip, hastaneler, evde sağlık kuruluşları, bakım evleri ve hekim ve diğer sağlık çalışanlarından oluşan toplulukları yöneten profesyonel kişilerdir. Sağlık kurumlarının yönetiminin ayrı bir meslek olduğu ve sağlık sektöründe yöneticilik yapacak kişilerin alana özel eğitim alması gerekliliği, Amerika Birleşik Devletleri’nde 1910’larda farkına varıldı, 1934 yılından bu yana çeşitli üniversitelerde hastane yöneticiliği lisansüstü programları açılarak eğitim verilmeye başlandı.
Tarihsel süreç içerisinde meydana gelen Amerika Birleşik Devletleri’nde sağlık yöneticiliği eğitimi sürecindeki değişiklikler, hastane ya da sağlık hizmetleri yöneticisinin rolü, unvanı, görev ve fonksiyonlarında birtakım değişiklikleri de beraberinde getirdi. Bundan 50 yıl önce hastane yöneticileri yönetim rolü için özel bir eğitim görmezlerken, bugün doğrudan alana özgü eğitimler alabilmektedirler. Türkiye’de ise ilk olarak 1963 yılında başlayan sağlık yönetimi eğitimi, günümüzde artarak, Sağlık Yönetimi ya da Sağlık Kurumları İşletmeciliği lisans ve yüksek lisans programları üniversitelerin eğitimleri içinde yer almaktadır. Tüm dünyada sağlık hizmetlerine istek ve gereksinim artmaktadır. İstek ve gereksinimlerdeki bu artış, kaynaklardaki artıştan daha hızlı olup, bu konuda başlıca dört neden etkili olmaktadır: Yeni bilgi ve teknolojilerin gelişmesi, toplumların yaşlanması, hasta beklentilerinin artması, çalışan beklentilerinin artması. Gerek sağlık hizmetlerine olan gereksinim ve istekteki artış, gerekse sağlık hizmetlerinin verilmesinde ortaya çıkan anlayış değişikliği “sağlık yöneticiliği”ni, “hastane işletmeciliği”ni özel ve önemli bir disiplin/profesyonellik haline gelmeye zorlamaktadır.
Modern toplumlar için sağlık yönetimi denildiğinde, önemli bir disiplin akla gelmekte ve bu disiplinde; sağlık hizmetlerine erişilebilir ve ulaşılabilir olunması, klinik hizmet ve genel hizmetin yüksek kalitede verilmesi gerekliliğinin ertelenemez oluşu, uzmanlık gerektiren kendine has nitelikleri ve ileri teknolojik cihazlar kullanılması nedenleriyle önemli kritik süreçlerden meydana gelen bir yönetim anlayışını zorunlu kılmaktadır.
Referanslar
Çimen, M. (2010). Sağlık Yönetimi ve Sağlık Yönetim Eğitimi, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1 (3): 136-139; Hayran, O. (2010). Sağlık Yönetimi Yazıları (İkinci Baskı). Ankara: SAGE yayıncılık; Sözen, C. (2003). Sağlık Yönetimi. Ankara: Palme Yayıncılık; Tengilimoğlu D., Işık O. ve Akbolat M. (2009). Sağlık İşletmeleri Yönetimi (Genişletilmiş İkinci Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; Ulusoy, H., Tosun, N. ve Aydın, J. (2014). Türkiye’de Sağlık Yönetimi Alanında Lisans Eğitimini Sürdürmekte Olan Öğrencilerin Genel Profilinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma, Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 1 (2): 10-22; Yorulmaz, M. (2015). Türkiye’deki Sağlık Yönetiminin Mevcut Durumu ve Geleceğine Dair Nitel Bir Çalışma (Yayımlanmamış doktora tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Sözen, C. (2003). Sağlık Yönetimi. Ankara: Palme Yayıncılık.