Sagalassos Antik Kenti Titus Filavius Severianus Neon Kütüphanesi
Doğal ve Kültürel Miras Antik Dönem Kütüphanesi
-
2021
Sagalassos antik kenti, Burdur’un Ağlasun ilçesinin sınırları içinde yer almaktadır. Burdur kent merkezine 30 kilometre ve Ağlasun ilçesine ise yedi kilometre uzaklıktadır. Akdağ’ın yamaçlarında denizden yaklaşık 1.650 metrede konumlandırılmıştır.
Kütüphane, kent merkezindeki Yukarı Agora’nın kuzeydoğusunda yer alan yamaçtadır. MS 120 yılında Titus Filavius Severianus Neon tarafından babasının onuruna yaptırılmıştır. Neon, Sagalassos’un zengin aile gruplarından olup, hayırsever ve iyilikçi -patriotic, ktistes- bir kent hamisidir.
1990-1992 yıllarındaki resmi arkeolojik kazı çalışmalarının sonucunda kütüphane yapısı ortaya çıkarılmıştır. Yapı, 11,80x9,90 metre ölçüdedir. Dikdörtgen planlıdır. Tahrip haldedir. Günümüzde ise kütüphane, harç katkılı çokgen taşların kullanılmasıyla örülmüş duvarlar ile çevriliyken, üzeri çatıyla kapatılmıştır. Duvarlar, kırmızı tuğla kullanılarak bordürlü şeritler ile bölünmüştür ve ahşap kepenkli pencere bölümleri vardır. Havalandırma açıklıklarına yer verilmiştir. Böylelikle orijinal yapı korumaya çalışılmıştır. Sagalassos kentinin emektarı ve dönemin kazı başkanı Prof. Dr. Marc Waelkens yapının ortaya çıkarılmasına önemli katkılarda bulunmuştur.
Resmi arkeolojik kazı çalışmalarının sonuçlarına göre kütüphanenin dört evreli bir yapıya sahip olduğu anlaşılmaktadır. Yapının ilk evresine ait duvarlar, 1,60 metreden altı metreye kadar değişiklik oluşturmaktadır. Arka duvar, 2,35 metre yüksekliktedir. Sekiz adet kemerli yarım daire nişin yer aldığı kireç taşından bir podium ve bunun hemen ardında konumlandırılan ve üzerine oturan tuğla katkılı duvardan meydana gelmektedir. Podium dikdörtgen planlı yapının duvarlarını çevreleyerek dolaşmaktadır. Üzerindeki yazıtlara göre kentin önde gelen aileleri, Halk Meclisi (Demos) ve Danışma Meclisi (Bouleuterion) tarafından onurlandırılmıştır. Tuğla katkısıyla oluşturulan duvarın dış cephesi çokgen taşlar kullanılarak örülmüş, taşların derz araları da harç ile doldurulmuştur. Yapının merkezinde yer alan niş içinde Neon’un kütüphaneyi onuruna yaptırdığı babasına ait bir heykelin olduğu ve ayrıca, 20 adet niş olduğu düşünülmektedir. Arka ve yan duvarlara açılmış iki katlı nişlerin içinde kitaplar konulmuştur. Bu kitapların papirüs rulosu ile keçi, koyun ve sığır derisinden yapılmış parşömenlerin olduğu öngörülmektedir.
İkinci evrede yapının yan duvarları MS II. yüzyılda tekrardan düzenlenerek yan duvarların cephesine dörder niş bölümleri açılmıştır.
Üçüncü evrede MS 360’lı yıllarda IuIianus Apostata zamanında yapı bakım ve onarım geçirdi. Renkli -siyah ve beyaz- tesseralar kullanılarak mozaikli taban yapısı oluşturulmuştur. Tabanın merkezinde panel içinde Troia Savaşı’ndan bir sahne, Akhilleus’un annesi Thetis tarafından savaşa uğurlanışı, yani bir veda sahnesi yer almaktadır.
Dördüncü evrede ise MS 404-406 yılarından sonra IuIianus Apostata’nın vefatından sonra Hıristiyanlığın da yayılması ve güçlenmesiyle birlikte halk, kütüphanedeki kitapları yok ederek mozaikteki resimleri de tahrip edip, kütüphaneyi ateşe vermiştir. Buradaki mozaikli taban yapısı 1995-1997 yılları arasında Dr. Hande Kökten’in ve Yaşar Selçuk Şener’in çalışmalarının ardından restore edilmiştir, yapının etrafına çelik sütunlar yerleştirilerek korunaklı çatı yapısı düzenlenmiştir. Kütüphane yapısı, 1997 yılının Eylül ayında ziyarete açılarak günümüzde de misafirlerini ağırlamaktadır.
Referanslar
Aysal, N. ve Caran, Ş. (2019). Sagalassos antik kenti (Pisidia) Yapı ve Dekor Taşlarının Mineralojisi, Petrografisi ve Kaynak Alanları, İstanbul Yerbilimleri Dergisi, 29 (2): 1-20; Waelkens, M. (2015). The Library of Titus Flavius Severianus Neon at Sagalassos. İçinde; Metin, H. vd. (Editörler), Pisidian Essays in Honour of Haci Ali Ekinci (ss. 215-259). İstanbul: Ege Yayınları; Yıldız, N. (2003). Antikçağ Kütüphaneleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.