Paris Dünya Fuarı - 1867

Etkinlik Fuar

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: Yeşim Duygu ERGÜNEY (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: Şefik MEMİŞ (2020) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

1 Nisan – 31 Ekim 1867 tarihleri arasında gerçekleşen Paris Dünya Sergisi’nin ana yapısı, Champ de Mars’da, Ecole Militaire’i eksen ve simetri bakımından Beaux-Arts tarzında izleyecek şekilde planlandı. Serginin teması ‘Çalışmanın Tarihi’ olarak belirlendi. 165.000 metrekarelik sergi alanı 42 farklı ülkeden 6.800.000 ziyaretçiyi karşıladı. Fuar yerinin planlaması, akslı ve simetrik bir sistemle çözüldü. Ev sahibi Fransa, Saint-Simoncu gelenek çerçevesinde merkezde konumlandırılırken; diğer sanayi güçleri onun çevresinde, sömürgeler ve Batı-dışı ülkeler ise çeperlerde konumlandırıldı. Sergi ana yapısı, plan düzleminde, her biri belirli bir işleve hizmet edecek yedi adet, ortak merkezli galeriye bölündü. Yükseklik ihtiyacı sebebiyle en dış çemberde sergilenen sanayiyi içeriye doğru giyim, mobilya, hammaddeler, işçi sınıfı tarihi ve güzel sanatlar izledi. Eşmerkezli galeriler, farklı ülkelere ayrılmış çapraz dilimlerle bölündü. En dış galeriden merkeze doğru her bir çapraz dilimde yürüyen ziyaretçinin aynı ülkeye ait farklı gruplardaki tüm ürünleri görebilmesi sağlandı. Her eşmerkezli galeriyi baştan sona dolaşan ziyaretçi de farklı milletlere ait aynı gruptaki ürünleri karşılaştırma olanağı bulabildi. Tasnif modelinin olumsuz yönü, her ülkenin sergilediği ürün sayısı ve çeşidinin aynı miktarda olmamasıydı. Bu yüzden sergi yapısında boş kalan alanlar oldu. 1867 Paris Dünya Sergisi’nde ana sergi yapısının çevresinde park alanları ve Batı-dışı ülkelerin temsillerinin gerçekleştirildiği pavyonlar düzenlendi. Ana yapıların çevresindeki otantik ve içe kapalı düzenlenen mahallelerin ölçek ve üsluplarındaki farklılık dikkat çekiciydi. Batı ve Batı-dışı temsilindeki bu farklılık, ülkelerin yerel temsillerinde, ulusal kıyafetlerle dolaşan temsilciler, zanaatkârlar, geleneksel müzik ve yemekler kullanılarak güçlendirildi. 1867 Dünya Fuarı’nda Süveyş Kanal Projesi sergilendi. Fransa İmparatoru III. Napolyon’un daveti üzerine sergi açılışına Sultan Abdülaziz’in katıldı. Sergi, padişah düzeyinde katılım gösterilen tek dünya sergisiyken; Sultan Abdülaziz de Osmanlı hanedanında savaş dışında bir sebeple imparatorluk sınırları dışına çıkan ilk padişahtı. 1867 Paris Dünya Sergisi’nde Osmanlı Devleti pavyonları, Fransız mimar Parvillee ve Levanten mimar Barborini tarafından İstanbul’da tasarlandı. Osmanlı Devleti’nin temsili için Yeşil Camii, Çinili Köşk ve Hürrem Sultan Hamamı replikaları seçildi.

Yararlanılan Kaynaklar

Ergüney, Y.D. (2018). On Dokuzuncu Yüzyılın Ikinci Yarısında Dünya Fuarlarında Osmanlı Devleti’nin Mimari Temsili. İstanbul: DER Yayınları.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Ergüney, Y.D. (2018). On Dokuzuncu Yüzyılın İkinci Yarısında Dünya Fuarlarında Osmanlı Devleti’nin Mimari Temsili. İstanbul: DER Yayınları.

2 / 2

Paris’te ikinci kez düzenlenen dünya sergisi, 1. 04.- 31. 10. 1867 tarihleri arasında yedi ay açık kaldı. Eyfel Kulesi’nin önünde kalan Champ de Mars’ta 165 dönüm arazi üzerine kuruldu. Otuz iki ülkeden 60 bin katılımcı ürünlerini sergiledi. Yeni teknik ve buluşların tanıtıldığı 1867 Sergisi’ndeki en önemli buluşlar hidrolik asansör ve güçlendirilmiş betondu. Geceleri de açık olmasının yanı sıra tematik pavyonlar ilk defa bu sergide yer aldı.

Avrupa’nın liderleri sergi açılışı sebebiyle Paris’te toplandı. Sultan Abdülaziz de savaş dışında ilk defa yabancı bir ülkeyi ziyaret eden padişah olarak Paris’e gelerek serginin açılışını yaptı. İmparator III. Napolyon ve İmparatoriçe Eugenie ile birlikte ödül törenine katılan Sultan Abdülaziz’i görmek için 30 bin kişi toplandı. Paris halkı, Padişah’ı gören ve görmeyen diye ikiye bile bölündü. Sultan Abdülaziz’in ziyaret ettiği Türk pavyonu, Ermeni usta Maksud Efendi Kalfa’nın başkanlığında yapıldı. Sultan, ürünlerin yerleşim tasarımını beğendi, makineler bölümünde sorular sorup ayrıntılı bilgiler aldı, Türk köşkünde de dinlendi. Sultanın günlük programı Fransız ve İstanbul gazetelerinde ayrıntısıyla yayımlandı. İkametine ayrılan saraya 8.500 dilekçe bırakıldı. Bu seyahatinde veliaht Murad Efendi ile Şehzade Abdülhamid Efendi de padişaha eşlik etti.

1867 Paris Sergisi’yle birlikte ilk kez her ülke kendi mimarisini yansıtan binalar inşa etmeye başladı. Türkler de Paris kentinde bir müslüman mahallesi kurdu. Burada Bursa Yeşil Camii’nin küçük bir örneğini, nadide bir boğaziçi yalısı ile geleneksel Türk hamamından bir örnek inşa ettiler. Osmanlı yapılarının tasarımı Leon Parvillee’ye aitti.

Osmanlı İmparatorluğu 4.946 sergileyiciyle katıldığı sergide, Fransa ve İngiltere’nin ardından en fazla katılım sağlayan ülke oldu. Osmanlı ürünleri 64 kategoride sergilendi. Osmanlı İmparatorluğu, bilimsel ve doğal tarih koleksiyonları ve arkeoloji alanlarında ilk defa ürün sergiledi. Osmanlı pavyonları o yılların mimariden resim sanatına, fotoğraftan giyim kuşama kadar batı hayat tarzını ve sanatını etkileyen Doğu modasının pekişmesinde büyük rol oynadı. 1867 Paris Sergisi’ndeki Osmanlı ürünleri arasında halılar, altın kaplı kumaşlar, gümüş ve ipek kıyafetler, lüks mobilyalar, ham ve işlenmiş ipek, kürkler, çömlekler, fayans ve çiniler, kuyum, gümüş, müzik aletleri, silah, eyer, kundura, popüler kostümler, doğal tarih, kozmetik ve ilaç endüstrisine ait eski objeler, Kıbrıs, Samos, Tenedos ve İzmir ve benzeri şaraplar, asma, tütün, mum, bal, tahta, altın külçeleri, gümüş, demir, bakır, kurşun, taş ve mermer örnekleri ve özellikle Bandırma’dan gelen taşlar yer aldı. Halı dokuma tezgâhları kurularak ziyaretçiler eşliğinde halı dokundu. Diğerleri gibi 1867 Sergisi de Osmanlı sanayi ve tarımı hakkında durum tespiti yapılması için bir fırsat oldu. Fuar ile ilgili yapılan yayınlarda Osmanlı sanayi sektörü sıklıkla ele alındı.

Ayrıca bkz.: Etkinlik; Etkinlik Turizmi; Etkinlik Yönetimi.

Yararlanılan Kaynaklar

Çelik, Z. (2005). Şarkın Sergilenişi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları; Erik, M. (2007). Dünya Fuarları, Çev. Canan Bilgin, İstanbul: İFM Yayınları; Işıklı, A., Balkan, M. (2007). Türk Fuarcılık Tarihi. İstanbul: İFM Yayınları; Memiş, Ş. (2015). 19. Yüzyılda Bir Sanayileşme Stratejisi Olarak Uluslararası Fuarlar: Osmanlı Örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi; Ountendirck, F. (1867). La Turquie A Propos De L’exposition Universelle de 1867, Paris; Salaheddin Bey. (2008). Türkiye 1867 Evrensel Sergisi (Çev. Hakan Arca). İstanbul: İFM Yayınları; Solnon, J.F. (2019). Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa. İstanbul: T. İş Bankası Kültür Yayınları.