Paris Sergisi - 1900

Etkinlik Fuar

(Paris, 14 Nisan – 12 Kasım 1900)

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: Yeşim Duygu ERGÜNEY (2019) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: Şefik MEMİŞ (2020) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

14 Nisan – 12 Kasım 1900 tarihleri arasında gerçekleşen Paris Dünya Sergisi için önceki dünya sergilerinin bulunduğu alana Büyük Saray ve Küçük Saray olmak üzere eklenen yeni yapılar, dönemin egemen üslubu Art-Nouveau’nun organik motiflerinden yola çıkılarak dev dekorlar şeklinde tasarlandı. Serginin teması “XIX. Yüzyılın Retrospektifi” olarak belirlenirken, bu dünya sergisinden sonraki sergiler ulusal nitelikte düzenlendi. 543 bin metrekarelik sergi alanı 58 ülkeden 48. milyon ziyaretçiyi karşıladı. Champ de Mars ve Trocadero’dan oluşan alan, fuar için Concorde Sarayı’na doğru genişletildi. Nehrin sağ tarafındaki 1855 Paris Ulusal Fuarı’ndan kalan yapılar 1900 Paris Sergisi için yıkılarak yerine Centenal Müzesi, Büyük Saray, Küçük Saray ile fuarın iki ana kapısı olan Şeref Kapısı ve Anıt Kapısı inşa edildi. Şeref Kapısı, fuarın ana ekseni olan Triomphale Caddesi’nde konumlandırılırken; mimar Rene Binet tarafından tasarlanan Anıt Kapısı Seine Nehri aksında yerleştirildi. 1900 Paris Sergisi’nin en önemli yeniliği Paris Metrosu oldu. Sergi sırasında hizmete açılan Paris Metrosu için Hector Guimard tarafından tasarlanan Art-Nouveau üslubundaki giriş, sadece serginin değil; XIX. yüzyılın günümüze ulaşan sembollerinden biri oldu. Fuarda Art Nouveau üslubunun denendiği bir diğer simge fuarın ana girişi için tasarlanan taç kapıydı. İtalya ve ABD pavyonları arasında yer alan Osmanlı pavyonu iki katlı, tek bir bina olarak tasarlandı. Adrien Rene Dubuisson isimli mimar tarafından düzenlenen pavyonun tasarımı, Kuzey Afrika ve Türk mimarisinin bir senteziydi. Yapıda zemin katta bir çarşı, kafeterya ve sanatçı atölyeleri; birinci katta endüstri ürünleri sergisi; ikinci katta Aya İrini’deki müzeden esinlenmiş bir askeri müze ve Türk yaşantısını yansıtan operetlerin sergilendiği bir tiyatro yer aldı.

Yararlanılan Kaynaklar

Ergüney, Y.D. (2018). Ondokuzuncu Yüzyılın Ikinci Yarısında Dünya Fuarlarında Osmanlı Devleti’nin Mimari Temsili, DER Yayınları.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Ergüney, Y.D. (2018). Ondokuzuncu Yüzyılın Ikinci Yarısında Dünya Fuarlarında Osmanlı Devleti’nin Mimari Temsili, DER Yayınları.

2 / 2

XX. yüzyılda düzenlediği fuarlarla Avrupa’nın fuar başkenti haline gelen Paris’te düzenlenen 1900 Paris Dünya Sergisi, bir nevi XX. yüzyıla hoş geldin, XIX. yüzyıla elveda sergisiydi. 14. 04. 1900 ile 12. 11. 1900 tarihleri arasında açık kalan sergi, Chapm de Mars, Trocadero, Esplanades des Invalides, Avenue Alexandre III, Bois de Vincennes bölgesini içine alan 543 dönüm arazi üzerine kuruldu ve 76 bin 112 sergileyici ile 48 milyon kişi ziyaretçiyi ağırladı.

Röntgen cihazı, hızlı otomobil, motorlu uçak modeli, yürüyen merdiven ile hareketli film gibi yeniliklerin sergilendiği Paris Sergisi, karşıladığı XX. yüzyılın getireceklerine işaret eder gibi Elektrik Sarayı’nın görkem ve aydınlatılmış haliyle ziyaretçileri büyüledi. Osmanlı İmparatorluğu, Sultan II. Abdülhamid’in ülkenin imajını sağlamlaştırmak ve gücünü göstermek için fuar katılımına özel önem vermesi sebebiyle, Seine (Sen) Nehri kıyısında yabancı ülkeler için oluşturulan Milletler Caddesi’nde geleneksel Türk mimarisinin ihtişamıyla öne çıkan özel pavyon binasıyla sergide yerini aldı. İtalya ile ABD pavyonları arasında yer alan Osmanlı pavyonu, ürün ve etkinlik alanı olarak kullanıldı. Bir Osmanlı sergi klasiği olan cami, mimar Rene Ducas’nın çizgileriyle Osmanlı mimarisini burada da temsil etti.

Üç katlı Osmanlı pavyonunun giriş katında kahvehane, çeşitli ürünlerin sergilendiği standlar, Hereke Fabrikası ve Çini Fabrikası’nın ürünleri, Uşak halıları ile istirahat salonu yer aldı. Mutfak eşyaları, nakış işleri, tekstil ürünleri, maden ve eczacılık mamülleri ikinci katta sergilendi. Bu katta ayrıca Kudüs-i Şerif ve Beytüllahim maketleri yer alırken, üst katta da seyir terası bulundu. Tersane-i Amire ve Tophane Fabrikası’ndan imal edilen toplar; Torpido Fabrikası’ndan getirilen askerî malzemeler ve Boru Fabrikası’ndan gönderilen bakır ve pirinçler ile telgraf makineleri Osmanlı’nın teknolojik üretimini ortaya çıkardı. Ayrıca çok iyi Arap cinsi atlar da sergide boy gösterip ödüllendirildi.

İmparatorluğun eyaletlerinden toplanan tarım ve sanayi ürünleri, Doğu’nun üretkenliğini gösteren, güzel sanatlar ürünleri de sergilendi. Halı, kilim ve diğer dokuma ve kumaş ürünlerinin yanı sıra ev tekstil ürünleri de Osmanlı standlarına ilgiyi artırdı. Diğer dünya fuarlarında olduğu gibi 1900 Sergisi’nde de Della Suda’nın ürünleri ilgi çekti. Ressam Halil Paşa’nın manzara çalışmaları sergilendi.

Sergide gelen ziyaretçilere detaylı bilgiler verilebilmesi için Fransızca bilen Osmanlılar görev aldı. Aynı zamanda geleneksel oyunlardan olan kılıç-kalkan ekibi ziyaretçilere küçük gösteriler sundu. Dünya sergilerinin, ürün ve ülke tanıtımlarının yanı sıra eğlence içermesi sebebiyle Osmanlı pavyonunda İmparatorluğun sahip olduğu müzik ve folklor zenginliği yansıtıldı. Ayrıca nargile ve tütün çubukları da sergi alanında ikram edildi.

Pavyonda incelikli çalışmalar da sergilendi. Paris Sanayi Mektebi’nden mezun Osmanlı vatandaşı Tahtacıyan Aram Efendi’nin elektrikle aydınlatılmış ağaç ev planı cami yatırımcılarının da ilgisini çekti. Özellikle Binbir Gece Masalları’ndan ilhamla çizilen ağaç ev planı hakkında mimar Frenc Jorden tarafından bir makale kaleme alındı.

Yararlanılan Kaynaklar

Çelik, Z. (2005). Şarkın Sergilenişi, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları; Erik, M. (2007). Dünya Fuarları (Çev. Canan Bilgin). İstanbul: İFM Yayınları; Germaner, S. (1991). Osmanlı İmparatorluğu’nun Uluslararası Sergilere Katılımı ve Kültürel Sonuçları, Tarih ve Toplum Dergisi, 95: 33-39; Gür, N. (2014). 1900 Yılı Uluslararası Paris Sergisi’nde Osmanlı Devleti (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi; Işıklı, A. (2012). Türkiye Fuar Albümü. İstanbul: İFM Yayınları; Memiş, Ş. (2015). 19. Yüzyılda Bir Sanayileşme Stratejisi Olarak Uluslararası Fuarlar: Osmanlı Örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.