Niğde Fertek Kilise Cami (H. Taxiarchoi Kilisesi)
Doğal ve Kültürel Miras Kilise
-
2024
H. Taxiarchoi’e ithafen inşa edilmiş olan kilise, Niğde’nin yaklaşık iki kilometre güneybatısında Fertek (Phertakaina, Ferteki, Ferteköy, Fertekena, Aydınyurt) Kasabası’nda bulunmaktadır. Niğde Müzesi’nde yer alan Karamanlıca inşa kitabesinde 1835 tarihi ve “Karamanoğlu Hacı Nikola” ismi yer almaktadır. 1925 yılında yapının camiye çevrilmesine izin verilmiştir.
Yapı doğu-batı doğrultusunda, üç nefli bazilikal planlıdır. Yapının batısında yer alan ve yapıyı üç yönden U şeklinde çevreleyen narteks, yarım yuvarlak çıkıntıyla dışa taşmaktadır. Narteks, kuzey ve güney cephelerde, pastoforium odaları ile sonlanmaktadır. Düz ahşap tavanlı narteks, beş bölüme ayrılmıştır. Narteksin beden duvarları yarım yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanan on altı sütun ile taşınmaktadır. Narteksin doğu cephesinde yer alan üç açıklıkla naosa girilmektedir. Ortadaki kapı açıklığı diğerlerinden daha geniştir. Güneydeki kapı açıklığı sonraki dönemlerde kapatılmıştır. Her nef sırasında beşer sütun bulunan naosta, orta nef yan neflerden daha geniş ve yüksektir. Nef sütunları yarım yuvarlak formlu kemerler yardımıyla birbirine ve beden duvarlarına bağlanmaktadır. Nefler beşik tonoz örtülüdür. Üç apsisli olan yapının apsisleri içten yarım yuvarlak dıştan silmelerle hareketlendirilmiş düz bir duvarla sonlanmaktadır. Yan apsisler ana apsisten daha geniştir. Kuzey apsis içerisinde yarım yuvarlak kemerli dikdörtgen bir aidicula nişi bulunmaktadır. Apsislerin iki yanında birer açıklık ile hem naos hem de apsislere bağlanan diakonikon ve prothesis olarak adlandırılan pastophorion odaları bulunmaktadır. Apsis geçişleri daha sonraki dönemlerde kapatılmıştır. Galeri katına prothesis mekanında bulunan ahşap merdiven ile ulaşılmaktadır. Galeri katı beşik tonoz ile örtülmüştür.
Yapının dış cephelerinde ve iç kısmında süslemeler bulunmaktadır. Narteksin dışa bakan cephesinde bulunan pencere alınlığında kabartma tekniğinde yapılmış Barok üslubunda motifler yer almaktadır. Naos kemer ve tonoz karınlarında kalemişi süslemeler vardır.
Apsisler ve pastoforium hücrelerinde figürlü duvar resimleri yer almaktadır. Ana apsis ve kuzey apsiste "Teslis" sahnesi yer almaktadır. Güney apsiste ise "Dua Eden Meryem, Panagia Meryem" yer almaktadır. prothesisin naosa bakan güney yüzünde de "Metamorfosis" sahnesi tasvir edilmiştir. Güney ve doğu beden duvarlarında da ikisi melek, üçü aziz olmak üzere beş figür vardır. Diakonikonun kuzey beden duvarındaki figürlü duvar resimleri ise tahrip olmuştur.
Referanslar
Kirillos. (1815). Konya Başsatrapiyası Yerel Tablosunun Tarihsel Tasviri. Viyana; Rott, H. (1908). Kleinasiatische Denkmaeler aus Psidien, Pamphylien, Kappadokien Und Lykien. Leipzig; Ötüken, S. Y. (1980). Kappadokya Bölgesinde Bizans Mimarisi Araştırmaları. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi; Parman, E. (1988). “Niğde Çevresi Araştırmaları”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5 (2): Ankara: 139-143; 117; Pekak, S. (2009). Kappadokia Bölgesi Osmanlı Dönemi Kiliseleri; Örnekler, Sorunlar, Öneriler, Journal of the Faculty of Architecture, 12-15;; Kocaman, M.. (2016). Niğde’nin Geç Dönem Osmanlı Kiliseleri. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Ekin, C. (2019). Karamanlıca (Grek Harfli Türkçe) Kitabeli Kiliseler. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.