Mezraa Höyük Kazıları
Arkeolojik Kazı
-
2020
Şanlıurfa’nın Birecik ilçesinin güneyinde, Fırat Nehri’nin doğu kenarında yer almaktadır. Höyük, 13 metre yükseklikte olup yaklaşık 200 metre çapında bir alana yayılmaktadır. Merkez, bölgenin önemli antik yerleşmelerinden biri olan Karkamış’ın (Carchemish) 15 kilometre kuzeyinde, Zeugma’nın ise 14,5 kilometre güneydoğusunda ve Hacı Nebi’nin 10 kilometre güneyinde yer almaktadır. Yakın çevresinde Zeytinlibahçe Höyük, Mezraa Teleilat, Şaraga Höyük ve Gre Virike yer almaktadır.
Mezraa Höyük, Karkamış Barajı gölü altında kalacak merkezlerin saptanmasına yönelik olarak 1989 yılında Guillermo Algaze tarafından yapılan araştırmalar sırasında saptanmıştır. 1998 yılında bölgede başlatılan Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi kapsamında höyükte, Hacettepe Üniversitesi’nden A. T. Ökse ve M. Tekinalp tarafından yüzey araştırması, 1999 yılında ise doğu yamacında tarla açmak amacıyla yapılan tahribat sonucu oluşmuş 120 metre uzunluğuna sahip kesitte, A. T. Ökse, A. Görmüş, A. Engin, V. M. Tekinalp ve U. Dağ tarafından kesit çalışması yürütülmüştür. Mezraa Höyük kazı çalışmaları ise 2000-2002 yıllarında Hacettepe Üniversitesi adına Prehistorik Çağlara tarihlendirilen tabakalar D. Yalçıklı ve Ortaçağ’a tarihlendirilen tabakalar ise M. Tekinalp tarafından kazılmıştır. 2005-2007 yıllarında ise kazı çalışmaları Prehistorik Çağlara yönelik gerçekleştirilmiş olup Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi adına Doç. Dr. Derya Yalçıklı tarafından sürdürülmüştür.
Mezraa Höyük’ün en geç safhası Ortaçağ bulgularına sahip olup, bu döneme ait mimari tabakalar kuzeybatı, güneydoğu ve doğu alanlarında saptanmıştır. XI. yüzyıldan XIII. yüzyıla kadar tarihlendirdiğimiz Ortaçağ tabakalarında ele geçen sgrafito, sıraltı ve luster tekniğinde üretilmiş seramikler ve Eyyübi dönemine ait sikkeler önemli buluntular arasında yer almaktadır.
Mezraa Höyük’te Demir Çağı’na ait mimari tabakalar Ortaçağ yerleşmeleri tarafından tahrip edilmiştir. Bu mimari tabakalarda çeşitli kaplara ait parçaların yanı sıra Demir Çağı’na ait pişmiş toprak figürünler, Orta Tunç Çağı’na ait birkaç mekândan oluşan mimari kalıntılar ve basit toprak mezarlar açığa çıkarılmıştır.
Kazı alanlarının tamamında Erken Tunç Çağı yerleşim tabakalarıyla karşılaşılmıştır. Erken Tunç Çağı I-II’ye (MÖ üçüncü bin yılın ilk yarısı) ait mimari tabakalar güneydoğu yamacında, Erken Tunç Çağı III-IV’e (MÖ üçüncü bin yılın ikinci yarısı) ait mimari tabakalar ise doğu ve kuzeydoğu/tepe alanlarında saptanmıştır. Mezraa Höyük’te en güçlü yerleşimin MÖ üçüncü bin yılın erken ve geç dönemlerinde olduğu izlenmektedir. Bu dönemde inşa edilmiş büyük boyutlara sahip yapıların höyüğün bugünkü topografik yapısını almasında belirleyici rol oynadığını söylemek mümkündür.
Merkezde Geç Uruk Çağı’na ait mimari tabaka taban ve çukurlar ile sınırlıdır. Ortaçağ ve Erken Tunç Çağı’na ait mimari tabakalar altında kalmış olması nedeniyle, bu döneme ait yerleşimin büyüklüğü hakkında sınırlı bilgi edinilebilmektedir. Ele geçen seramik buluntular, Mezraa Höyük’ün Fırat Nehri kenarında yer alan çağdaşı diğer yerleşmeler gibi, Uruk kolonizasyonunun bir parçası olduğuna işaret etmektedir. Mezraa Höyük kazılarından ele geçen buluntular Şanlıurfa Müzesi’nde sergilenmektedir.
Yararlanılan Kaynaklar
Algaze, G., Breuninger R. ve J. Knudstad (1994). The Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissance Project: Final Report of the Birecik and Carchemish Dam Survey Areas, Anatolica, XX: 1-96; Ökse A.T. ve Tekinalp V. M. (1999). Mezraa Höyük 1998 Araştırması/Mezraa Höyük Researches in 1998. Tuna, N. ve Öztürk, J. (Editörler), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1998 Yılı Çalışmaları İçinde (ss. 175-214), Ankara; Ökse A.T., Görmüş A., Engin A., Tekinalp, V. M. ve Dağ, U. (2001). Mezraa Höyük 1999 Araştırması / Mezraa Höyük Researches in 1999. İçinde Tuna, N., Öztürk, J. ve Velibeyoğlu, J. (Editörler), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışmaları (ss.187-232), Ankara; Yalçıklı, D. (2011). Mezraa Höyük’ten Bir Grup Figürin. İçinde Öztan, A. ve Dönmez, Ş. (Editörler), Prof. Dr. Önder Bilgi Armağan Yazıları/Studies Presented in Honour of Önder Bilgi, Karadeniz’den Fırat’a Bilgi Üretimleri/ Knowledge Production From the Black Sea to the Euprates (ss.449-454), Ankara; Yalçıklı, D. (2016). Two Structures from Mezraa Höyük Dating to the Second Half of the Third Millenium BC, TÜBA-AR/ Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi 19: 23-45; Yalçıklı, D. (2017). Early Bronze Age Graves and Burial Customs in Mezraa Höyük. İçinde Kozal, E., Akar, M., Heffron, Y., Çilingiroğlu, Ç., Şerifoğlu, T.E., Çakırlar, C., Ünlüsoy, S. ve Jean, E. (Editörler), Questions, Approaches, and Dialogues in Eastern Mediterranean Archaeology Studies in Honor of Marie-Henriette and Charles Gates (ss.179-200), Münster; Yalçıklı, D. ve Tekinalp, M. (2002). Mezraa Höyük 2000 Yılı Kazıları/ Mezraa Höyük Excavations 2000. İçinde Tuna, N. ve Velibeyoğlu, J. Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları (ss.159-210), Ankara; Yalçıklı, D. ve Tekinalp, M. (2004). Mezraa Höyük 2001 Yılı Kazıları/ Mezraa Höyük Excavations 2001. İçinde Tuna, N., Greenhalgh, J. ve Velibeyoğlu, J. (Editörler), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları (ss. 107-160), Ankara; Yalçıklı, D. ve Tekinalp, M. (2011). Mezraa Höyük 2002 Yılı Kazıları/ The 2002 Excavations Season at Mezraa Höyük. İçinde Tuna, N. ve Doonan, O. (Editörler), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2002 Yılı Çalışmaları (ss. 119-155), Ankara.
Ayrıca Bakınız
