Muğla ili sınırları içinde bulunan Marmaris Milli Parkı 1996 yılında ilan edildi. Akdeniz, Ege bölgeleri geçiş zonunda yer alan milli parkın yüzölçümü 29.206 hektar olup parkın 24826 hektarı karasal, 4379 hektarı deniz alanıdır. Geniş bir alanı kapsayan milli park, Marmaris merkez, İçmeler, Armutalan, Nimara Yarımadası, Turunç, Yalancıboğaz, Günnücek, Kumlubük ve Aksaz’ı içine almaktadır. Park içinde deniz alanları da bulunmaktadır. Parkın deniz sınırları içinde, Marmaris Körfezi, Nimara Adası yer almakta olup, sınırı doğuda Ekincik bölgesinde milli parkın sınırı bitiminde sona ermektedir. Barındırdığı bitki hayvan çeşitliliği ile tarihi ve arkeolojik kalıntıları nedeniyle önemli milli parklarımızdandır.

Alanın jeolojik yapısı, peridodit ve kireçtaşları ile alüvyon ve yamaç molozlarından oluşmuş olup paleozoik, mesozoik, kuvaterner, tersiyer yaşlı oluşumlar içermektedir. Park’a değer katan önemli jeomorfolojik oluşumlar kaya blokları, dolinler, mağara ve delta ağzıdır.

Milli park içerisinde sulu ve mevsimsel dereler mevcuttur. Başlıca dereler; Kırzeytin Deresi, Muslu Dere, İncirli Dere, Sinekli Dere, Eğri Dere, Balan Deresi vb.’dir. Milli park içinde çok sayıda tepe ve dağ bulunmaktadır. Milli parkın en yüksek yeri Balan Dağı’dır (999 metre). Parkta aynı zamanda arkeolojik sit alanı olan iki karstik mağara bulunmaktadır. Bunlar; Nimara Mağarası ve Turunç Kumlubük Mağarası'dır. MÖ 10 bin yıllarına dayanan kullanım geçmişi olan Turunç Mağarası’nın girişi kapatılmış olduğundan aktif değildir. Nimara (Cennet) Adası’nın ortasında bulunan Nimara Mağarası içinde değişik büyüklüklerde traverten, sarkıt ve dikitler bulunmakta; mağaranın jeolojik yaşının ise 100 bin olduğu tahmin edilmektedir.

Parkta; İçmeler Kanyonu ve Doğankapızı Kanyonu, Adaağzı mevkiinde 9,1 hektar büyüklüğünde sulak alan, ayrıca kıyı kumul alanı bulunmaktadır. Kızılağaç Mevkii’ndeki dolinlerden birinin ortasından milli park sınırı geçmektedir.

Milli park içerisinde, Nimara Adası’nı ana karaya bağlayan bir tane tombolo gelişmiş durumdadır. Yöre halkının “Yalancıboğaz” adını verdikleri tombolo, yaklaşık 700 metre uzunluğundadır.

Hem deniz hem orman alanlarına sahip olan milli park, önemli doğa alanı, önemi bitki alanı, önemli memeli alanı, önemli kuş alanı, sıfır yok oluş alanı ve sıcak bölgeden oluşmaktadır.

Yaygın ağaç türünün kızılçam olduğu Milli parkta, kızılçam ormanları dışında Sığla (Günlük) ağacı ve maki, frigana ve otsu bitkiler gibi orman dışı vejetasyon alanları da ekolojik açıdan önemlidir. Relikt ve endemik bir tür olan Sığla ağacı toplulukları taban suyunun yüksek olduğu düzlüklerde, Parkın Günnücek, Adaağzı, Doğan Kapızı, Kumlubük Kapızdere vadisi ile Kargılı koyunda doğal yayılış göstermektedir. Yayılışı sınırlı bir ağaç türümüz olan Doğal Akdeniz servisi ise İçmeler Turunç arasında, Kızılağaç mevkiinde bulunmaktadır. Güney bakılarda maki bitki örtüsüne rastlanmaktadır. Vadi içinde ise karışık topluluklar halinde kızılçam, meşe, çınar ve kızılağaç görülmektedir. Dere yataklarındaki pembe çiçekli zakkumlar, yaz süresince güzel manzaralar oluşturmaktadır.

Milli parkta bugüne kadar toplam tür, alt tür ve varyete düzeyinde 724 bitki taksonu tespit edildi. Bunlardan 64 tanesi endemik olup, bu türlerden 43 tanesi kritik düzeyde nesli tehlike altındadır. Parkta; kızılçam, karaçam, sığla, dallı servi, bodur ardıç, pırnal meşesi, boz pırnal meşesi, kermes meşesi, yabani zeytin, tespih, kocayemiş, defne, sumak, sandal, keçi boynuzu, zakkum, menengiç, laden, adaçayı, eğrelti, funda, geven, hayıt, kekik, rezene gibi türler görülmektedir.

Milli park yaban hayatı açısından oldukça zengindir. Parkta; 106 omurgasız, ikisi tatlı su olmak üzere toplam 34 balık, yedi iki yaşamlı, 32 sürüngen, 84 kuş, 37 memeli türü tespit edildi. Milli park içerisindeki Balan Dağı bölgesinde, Doğan Kapızı, İçmeler Kanyonu gibi alanlar yaban hayatı için önemli alanlar olup parkta; yaban domuzu, yaban keçisi, tilki, çakal, porsuk, vaşak, karakulak, ayı, sansar, tavşan, sincap, kirpi, oklu kirpi, yunus, Toros kertenkelesi, atmaca, kerkenez, kartal, ada doğanı, kınalı keklik, ada martısı gibi hayvanlara da rastlanılmaktadır.

Milli park, doğal kaynak değerlerinin yanında zengin tarihi bir geçmişe sahiptir. Marmaris’in bilinen tarihi MÖ 3400’lü yıllara, Karya uygarlığına kadar gitmektedir. Burada Rhodos kolonisi izleri de görülmektedir. Bölge sırasıyla, Büyük İskender (MÖ 330), Bergama Krallığı, Roma (MÖ II. yüzyıl), Bizans, Menteşe Beyliği, Osmanlı hâkimiyetinde kaldı. Parkta bulunan arkeolojik sit alanları, Physkos Antik kenti, Kale kalıntıları, Amos harabeleri, Nimara Adası’nda bulunan eski köy yerleşimine ait kalıntılar, manastır kalıntıları ve Gavur Sancağı’dır. Ayrıca yakın geçmişte bir mağara bulunmuş ve önünde bulunan kalıntılar ile koruma altına alınmıştır. Parkın I. ve II. derece doğal sit alanları ise, Nimara (Cennet) Adası, Adaağzı mevkii, Günnücek Ormanı ve Keçi ve Bedir adalarıdır.

Physkos antik kenti Marmaris’in Asartepe mevkiinde bulunmaktadır ve kentten günümüze sadece sur duvarları kalmıştır. Amos harabeleri Asarcık Burnu’ndaki tepenin üzerinde yer almaktadır. Bu alanda Helenistik dönemden kalma tiyatro, tapınak ve sur duvarları kalıntıları bulunmaktadır. Yine Helenistik döneme ait bazı kalıntıların bulunduğu Gavur Sancağı ise Turunç yerleşiminine yaklaşık iki kilometre mesafedeki Sandaleyik Tepesi’ndedir. Pyskos anti kenti ve Gavur Sancağı Birinci Derece Arkeolojik Sit Alanı, Amos Harabeleri ikinci ve üçüncü Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescil edildiler.

Günümüzde yat limanının hemen arkasında bulunan Marmaris Kalesi, Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1557 yılında yaptırıldı. Kale çevresinde yöreye özgü eski Muğla evleri görülebilir. 1991 yılında restore edilen Kale ve çevresindeki yaklaşık dört hektarlık alan kentsel sit alanı olarak ilan edildi. Marmaris Kalesi, Marmaris Arkeoloji Müzesi olarak ziyarete açıldı. Burada sergilenen arkeolojik eserler, Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerine aittir.

Parkta sahil boylarında günübirlik (Günnücek) ve kamp alanları mevcuttur. Orientering, doğa yürüyüşü, dağ bisikleti, çamur yarışları, dağ aşma yarışmaları, paintball, doğal yaşamı gözlem turları, botanik turları, kaya tırmanışı, amatör balık avlama turları, dalış turları, triatlon (1.500 metre yüzme + 40 bin metre bisiklet + 20 bin metre koşu) imkânları sunmaktadır. Marmaris ilçe merkezi, Muğla iline 60 kilometre, Köyceğiz’e 57 kilometre, Bodrum’a 173 kilometre, Dalaman Havaalanı 80 kilometre, Bodrum-Milas Havaalanı 140 kilometre uzaklıktadır.