Latrina

Doğal ve Kültürel Miras Sit Alanı Lisansüstü Tez Temelli Araştırma Hamam

Tarihsel süreçte tuvalet mimarisinde en önemli gelişme Roma İmparatoru Augustus döneminde gerçekleşmiştir. Pax Romana olarak da anılan bu süreçte kamu binalarına yapılan yatırımlar Roma latrinaları için de geçerli olmuştur. Bu sayede Roma İmparatorluğu’nun sınırlarının ulaştığı pek çok yerde halk tuvaletleri-latrinalar inşa edilmiş ve sosyal yaşama dahil olmuşlardır. 

Yaygın olarak kullanılmaları MÖ I ila MS IV. yüzyıllar arasına tarihlenmekte olan bu kamu binalarının antik dönem kentlerinin yerleşim arkeolojisi içinde genellikle tanımlanabilir alanlarda konumlandığı görülmektedir. Bazı istisnalar olsa da yaygın olarak hamam, agora, gymnasium gibi merkezi konumdaki yapılara yakın, farklı form ve boyutta inşa edilmişlerdir. Arkeolojik kazılarda elde edilen veriler sonucunda antik Roma’da MS 315 yılına gelindiğinde 140 adet latrina olduğu, hatta Apamea örneğindeki kimi latrinaların aynı anda 85 kişiye hizmet ettiği, Doğu Roma (Bizans) dönemine kadar çeşitli değişikliklerle birlikte kullanıldığı, MS IV. yüzyılda ise kullanımının sona erdiği aktarılmaktadır.  

Günümüze dek yapılan çalışmalar sonucunda latrinaların tipolojileri beş sınıfta incelenmiştir. I oturma planına sahip olanlar Düz ya da Tek sıralı, L ve U oturma planına sahip olanlar ise Kare ya da Dikdörtgen olarak tanımlanırken, diğerleri de Peristilli, Exedra ve Yuvarlak tip olarak aktarılmaktadır. 

Anadolu coğrafyasında da pek çok antik kentte latrina örnekleri ile karşılaşılmaktadır. Bunlardan en ön çıkanları Miletos, Sardes, Magnesia, Metropolis, Hierapolis, Efes, Pergamon, Side ve Phaselis latrinaları olarak sayılabilir. 

Referanslar

Öner, Ç. (2019). Doğu Akdeniz Liman Kentleri’nde Yıkanma ve Temizlik Mimarisine Örnek: Phaselis Küçük Hamam ve Latrinası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü; Öner, Ç. (2019). Phaselis Latrinası ve Antikçağda Tuvalet Kültürü, Phaselis V: 379-393; Gülbay, O. (2003). Batı Anadolu ve Metropolis Hamam-Gynasium Örneğinde Latrinalar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Öner, Ç. (2019). Doğu Akdeniz Liman Kentleri’nde Yıkanma ve Temizlik Mimarisine Örnek: Phaselis Küçük Hamam ve Latrinası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü; Gülbay, O. (2003). Batı Anadolu ve Metropolis Hamam-Gynasium Örneğinde Latrinalar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.