Kümbet Mescidi
Doğal ve Kültürel Miras Cami
-
2020
İzmir’in Selçuk ilçesinde Açık Hava Tiyatrosu’nun kuzeyinde, otogarın da güneydoğu çaprazında yer almaktadır. Bir sıra kesme taş ve bir-iki sıra tuğla ile örülmüş sekizgen planlı ve prizmatik üçgenlerle oluşturulmuş külah örtülü bir kümbettir. Bir kenarına yerleştirilmiş olan abidevi taç kapısı dikkat çekmektedir. Cepheden dışa taşkın, geniş ve daha yüksek olan giriş, Beylikler Dönemi taç kapılarında görülen özellikleri taşımaktadır. Bu görünüm yapıya anıtsallık kazandırmıştır. Sivri kemerli girişte sivri kemerin köşe boşluklarına yerleştirilmiş döneminin özel bir uygulaması olan kûfi kitabe yer almaktadır. Giriş kemeri ve pencere kemerleri tuğla işçiliğiyle süsleme amaçlı farklı formlarda düzenlenmiştir. Alt pencereler sivri kemerli iken üst pencereler ise daire kemer formunda görülmektedir. Dönemin kümbetlerinde görülen örtü biçimi olarak külah bu yapıda da devam etmektedir. Giriş kemerinin içine alçı işiyle yapılan mukarnas ise daha sonra yapılan restorasyonda biçim kazanmıştır. Bu alçı işçiliğin, giriş kapısı üzerinde biten bölümüne, yine alçının devamı olarak Bursa kemer ya da sepetkulpu kemer diyebileceğimiz formda bir kemer eklenmiştir. Girişin iki yanında karşılıklı iki niş bulunmaktadır. Günümüzde biçim kazanmış iç mekânda ise bir süsleme unsuru görülmemektedir. Erken Osmanlı döneminde de görülecek bir özellik olarak, iki sıra kirpi saçak tüm yapıyı çevrelemektedir. Mimari açıdan değer taşıyan kümbet, ilçenin diğer eserleri arasında en az onlar kadar ilgi görmektedir. 1845’de Falkener’in yapmış olduğu gravürde Kümbetin çevresi de görülmektedir. Bu gravürde, kümbetin önünde ve çevresinde beylikler devri ve Osmanlı dönemi mezar taşları bulunmaktadır. Yahşi Bey Türbesi olarak bilinen, 2009’da ismi Kümbet Mescidi olarak geçen, fakat 2010’dan sonra ise Kûba Mescidi yazan mermer bir giriş kitabesi vardır. Günümüzde eklenen bu kitabedeki XIV. yüzyıl ibaresi ise çağdaş yapılara ve özellikle İsabey Cami’ne göre verilmiş tahmini bir tarihlemedir. Yapıldığı dönemde bir kümbet olarak yapılmış olan ve beylikler devri kümbet mimarisini çok iyi yansıtan yapı, günümüzde mescit olarak kullanılmaktadır.
Referanslar
Kaya, E. (2012). Ayasuluğ Bölgesinde Bulunan Beylikler Devri Mezar Taşları ve Kitabeleri. İstanbul: Zinde Yayınevi.