Koruma amaçlı imar plânı; 2863 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca belirlenen sit alanlarında, alanın etkileşim-geçiş sahasını da göz önünde bulundurarak, kültür ve tabiat varlıklarının sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda korunması amacıyla arkeolojik, tarihi, doğal, mimarî, demografik, kültürel, sosyo-ekonomik, mülkiyet ve yapılaşma verilerini içeren alan araştırmasına dayalı olarak; hali hazır haritalar üzerine, koruma alanı içinde yaşayan hane halkları ve faaliyet gösteren iş yerlerinin sosyal ve ekonomik yapılarını iyileştiren, istihdam ve katma değer yaratan stratejileri, koruma esasları ve kullanma şartları ile yapılaşma sınırlamalarını, sağlıklaştırma, yenileme alan ve projelerini, uygulama etap ve programlarını, açık alan sistemini, yaya dolaşımı ve taşıt ulaşımını, altyapı tesislerinin tasarım esasları, yoğunluklar ve parsel tasarımlarını, yerel sahiplilik, uygulamanın finansmanı ilkeleri uyarınca katılımcı alan yönetimi modellerini de içerecek şekilde hazırlanan, hedefler, araçlar, stratejiler ile plânlama kararları, tutumları, plân notları ve açıklama raporu ile bir bütün olan nazım ve uygulama imar plânlarının gerektirdiği ölçekteki plânlardır (2863 No'lu KültürTabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 1983) şeklinde tanımlanmaktadır.

Koruma Amaçlı İmar Planı Teknik Şartnamesi’nin birinci bölümünde genel olarak şartnamenin amacı, kapsamı, şartname içinde geçen tanımlara yer verilmektedir. İkinci bölümünde koruma amaçlı imar planlarının amaç, hedef, ilke ve yaklaşımları; genel hükümler, planlama tekniklerine yönelik açıklamalar, çevresel kaliteyi sağlamaya yönelik hedefler, işlevsel yeterliliğe yönelik düzenlemeler, ulaşıma yönelik düzenlemeler, sosyal-kültürel-mekânsal bütünleşmeye yönelik özendirici önlemler, sağlık ve konfor koşullarını iyileştirmeye yönelik yaklaşımlar, maliyet ve ekonomik desteğe yönelik düzenlemeler, sosyolojik ve etnolojik kültür mirasının belgelendirilmesine yönelik bilimsel araştırmalara destek, esneklik ve uygulanabilirliğe yönelik çözüm ve öneriler başlıkları altında detaylı olarak irdelenmektedir. Ayrıca bu bölümde plan belgesi hazırlama süreci; Araştırma/veri toplama/saptama, Araştırma sonuçlarının değerlendirilmesi ve hedeflerin belirlenmesi, Koruma amaçlı imar planı kararları ve koruma amaçlı imar planının uygulanmasına yönelik model üretimi/Yönetsel plan olmak üzere üç ana başlık altında detaylı bir şekilde anlatılmaktadır. Üçüncü bölümde çizim ve sunuma ilişkin hükümler başlığı altında; çizili yazılı ve diğer belgelerin (Araştırma ve senteze ilişkin belgeler; Bölge Planı ve/veya Çevre Düzeni Planı, Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı, Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı, Kentsel Tasarım Projesi, Çevre Düzenleme Projesi, Yönetsel Plan, Fotoğraf Albümü ve diğer belgeler) nitelikleri açıklanmakta ve son olarak da sunum hakkında bilgi verilmektedir.

Koruma amaçlı imar planları, 2863 sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu” uyarınca belirlenen sit alanları için hazırlanmaktadır. Kültür ve tabiat varlıklarının korunması için hazırlanan koruma amaçlı imar planı kapsamında, yalnızca sit alanının kendisi değil, söz konusu alanı doğrudan etkileyen, bütünlük gösteren, korunması gerekli sokak, meydan ve yapı grupları gibi unsurların yer aldığı etkileşim geçiş sahası da göz önünde bulundurulmaktadır. Plan hazırlanmadan önce arkeolojik, tarihi, doğal, mimari, mekansal, kültürel, demografik, sosyo-ekonomik, mülkiyet, yapılaşma, geçmişteki ve mevcuttaki planlar gibi bir dizi konuya ilişkin veriler içeren kapsamlı bir alan araştırması yapılmaktadır. Ardından, Plan, halihazır haritalar üzerine, imar planlarının gerektirdiği ölçeklerde çizilmektedir. 

Koruma amaçlı imar planı, geliştirilen sosyal, kültürel, demografik, ekonomik, mekansal ve yönetsel hedefler, araçlar, stratejiler, planlama kararları ve tutumları yanı sıra hazırlanan plan notları ve açıklama raporu ile bir bütündür. 2863 sayılı Kanun uyarınca, koruma amaçlı imar planı, hane halkları ve iş yerlerinin sosyal ve ekonomik yapılarını iyileştirecek, istihdam ve katma değer üretecek stratejiler; koruma esasları; kullanma şartları; yapılaşma sınırlamaları; sağlıklaştırma, yenileme alanları ve projeleri; uygulama etapları ve programları; açık alan sistemi; yaya dolaşımı, taşıt ulaşımı; altyapı tesislerinin tasarım esasları; yoğunluklar, parsel tasarımları; yerel sahiplilik ve katılımcı alan yönetim modelleri içerir. 

Sit alanlarında yapılması zorunlu olan koruma amaçlı imar planının  “Koruma Amaçlı İmar Planları ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması, Gösterimi, Uygulaması, Denetimi ve Müelliflerine İlişkin Usul ve Esaslara Ait Yönetmelik” şartlarına uygun hazırlanması, uygulanması ve denetlenmesi gerekmektedir. Bu yönetmelik uyarınca, koruma amaçlı imar planı idareler (büyükşehir belediyeleri, belediyeler, il özel idareleri ve plan yapma, yaptırma ve onaylama yetkisine sahip kurum ve kuruluşlar) tarafından hazırlanmakta ya da ihale suretiyle yaptırılmaktadır. Ayrıca, ilgili idarelerden yetki alarak, Kültür ve Turizm Bakanlığı da koruma amaçlı imar planı hazırlayabilmektedir. 

1990-2023 yılları arasında, Muş-Malazgirt Kaleiçi ve çevresi, Şanlıurfa-Merkez, Sakarya-Taraklı, Bursa-Mudanya, Afyon-Merkez, Sivas-Divriği, Mardin-Merkez, Erzurum-Üç Kümbetler ve kale çevresi, Nevşehir-Göreme, Nevşehir-Derinkuyu-Suvermez, Aksu-Perge, Ödemiş-Birgi, Nevşehir-Avanos-Çömlekhaneler, Ankara-Hamamönü, Antalya-Kaş-Patara, Kayseri-Talas, İzmir-Foça, Elazığ-Harput, Çorum-Alacahöyük, Antalya-Demre, Kars-Ani, Tokat-Zile, Malatya-Battalgazi, Antalya-Serik, Çanakkale-Gökçeada, Şanlıurfa-Merkez, Afyonkarahisar-Frig Vadisi, İzmir-Selçuk-Şirince, Kütahya-Emet, Mardin-Dara, Gaziantep-Zeugma, Mardin-Merkez, Muğla-Yatağan Eskihisar Köyü, Kırklareli-Pınarhisar Kalesi, Eskişehir-Nakoleia Antik Kenti, Antalya-Demre Myra, Kars-Merkez, Sivas-Divriği, Malatya-Arapgir, Bitlis-Merkez, Erzurum-Pasinler Kale ve çevresi, Nevşehir-Merkez Kale ve çevresi ile Çanakkale-Ayvacık Behramkale sit alanları için koruma amaçlı imar planı yapımı Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca tamamlanmıştır. Halihazırda çok sayıda sit alanı için koruma amaçlı imar planı çalışması devam etmektedir.