Karatay Kervansarayı
Kervansaray ve Han Kervansaray Han Konaklama Tesisi Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han Kervansaray Han
-
2019
Kayseri’nin Bünyan ilçesi, Karadayı köyünde bulunan Kervansaray, Selçuklu vezirlerinden biri olan, Celalettin Karatay tarafından 1255 yılında yaptırıldı. Kervansaray, klasik şekline XIII. yüzyılın ilk çeyreğinde kavuştu. Yapı, farklı mekânların yer aldığı avlulu büyük bölümle, bu bölümün arkasında ve daha küçük olan kapalı bölümden meydana gelmektedir. Hanın duvarları ve örtü sistemi düzgün kesme taş kaplamaya sahiptir. Kervansarayın beden duvarları, altısı köşelerde olmak üzere on sekiz adet kule ile desteklenmektedir. Türbe ve sütunların üzerinde bulunan kabartmalar, Selçuklu taş işlemeciliğine güzel bir örnek teşkil etmektedir.
Giderlerini karşılamak amacıyla birtakım vakıf gelirleri (üç köyün arazi gelirleri, Kayseri Şehri içinde kira getiren on ev, Meshed kasabasında dört ev, bir fırın, on dokuz tarla, şehir civarında otuz altı parça arazi ve iki çayır) Kervansaray’a aktarılmaktaydı. Elde edilen gelirler kapsamında Han’a gelen Müslim-gayrimüslim, hür-köle gibi kişiler arası ayrım yapılmadan, bütün insanlara eşit olarak yemek dağıtılırken, hayvanlarında yem ihtiyacı karşılanmaktaydı. Hanın ihtiyacı olan yem ve yiyecek gider kayıtlarının yanı sıra; odun, çivi, nal, aydınlatma için yakılacak yağ, mutfak eşyası için harcama kayıtlarının da kaydedildiği görülmektedir.
Kervansaray ’da çalışan görevliler arasında vakıfların gelir ve giderlerini idare eden müdür, işlerin kontrolü için müfettiş, bunlara yardımcı olan nazır bulunurdu. Ayrıca hamamcı, imam, müezzin, yolcuların konaklama işlemlerini yapan muzif, erzak ve ambar memuru, aşçı, nalbant ve ayakkabıcı yer almaktadır. Bu hizmetler için yatakhaneler, aşhaneler, erzak ambarları, depolar, hayvanların kaldığı ahırlar ve samanlıklar mevcuttur. Ayrıca; mescit, hamam, şadırvan, hastane ve eczaneler de bulunmaktadır.
Kervansarayın içinde vakfın şartlarını bozanlar veya yerine getirmeyenler için beddualar bulunurdu. Bunlardan bir tanesi “Tanrı ve ahirete (Kıyamet günü) inanan Halife, Sultan, Vezir, Seyit, Kadı, Müftü, Müntesip ve insanlardan diğer hiçbirine bu vakfı bozmak ve değerini düşürmek helal olmaz. Kim değiştirirse o zalimdir. Tanrı zalimler için ağır ceza ve kötülük hükmedeceği günde ona azabın kötüsünü ve ağır acısını tattırsın. Onun orucunu, namazını, zekatını ne haccını ne ibadetini ne farzını ne nafilesini ne secdesini kabul buyurmasın” şeklindedir.
Kervansarayın çevresinde bir ticaret merkezinin geliştiği bilinmektedir. Ancak Anadolu’nun milletlerarası ticaretin dışında kalmasından sonra han XVI. yüzyılda zâviyeye dönüştü. Kervansaray, 1958-1962 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarıldı. Uzun yıllar köylüler tarafından depo olarak kullanıldıktan sonra, 2008 yılında yeniden Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından aslına uygun şekilde restore edilerek, vatandaşların konaklayabileceği, yemek yiyip dinlenebileceği bir yer haline getirildi.
Referanslar
Aytaç, İ. (2018). Selçuklu Kervansarayları, https://www.altayli.net/selcuklu-kervansaraylari.html, (Erişim tarihi: 28.10.2019); İslam Ansiklopedisi (2019). Karatay Hanı, https://islamansiklopedisi.org.tr/karatay-hani, (Erişim tarihi: 28.10.2019); Kayseri İl Turizm Müdürlüğü (2019). Han ve Kervansaraylar, https://kayseri.ktb.gov.tr/TR-55118/ han-ve-kervansaraylar.html, (Erişim tarihi: 27.10.2019); Kayseri Valiliği (2019). Karatay Kervansarayı, http://www.kayseri.gov.tr/karatay-kervansarayi, (Erişim tarihi: 28.10.2019); Türk Kültür Portalı (2019). Karatay Han-Kayseri, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ kayseri/gezilecekyer/karatay-hani, (Erişim tarihi: 28.10.2019); Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (2018). İpek Yolu'nun 778 yıllık incisi: Karatay Kervansarayı, https: //www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/ipek-yolunun-778-yillik-incisi-karatay- kervansarayi -365471.html, (Erişim tarihi: 27.10.2019).