-
2025
Karacasu, Ege Bölgesi’nin Ege Bölümü’nde yer alan Aydın’ın 16 ilçesinden biridir. İlk adı Yenişehir olan ilçenin adı Tanzimat Dönemi’nden sonra Karacasu olarak değiştirilmiştir. 1413’te II. Murat tarafından Osmanlı Devleti hakimiyetine alınmadan önce Bizans ve Menteşe Beyliği’nin egemenliğinde kalan ilçe 1867’de Aydın’a bağlı bir kaza statüsünde iken 1923’te Cumhuriyet ile birlikte Aydın’a bağlı bir ilçe olmuştur.
Aydın’ın güneydoğusunda yer alan Karacasu, 1700 metre yüksekliğindeki Karıncalıdağ’ın Dandalaz Çayı’na doğru genişleyen düzlük kesimi üzerine kurulmuştur. Dandalaz Çayı bölgenin hemen altından ve deniz seviyesinden 300-350 metre yükseklikte akar. Kuzey kesiminde Babadağ ve Karıncalıdağ’ın alçalması ile Yenice ve Başaran ovaları meydana gelmiştir. Yerleşim Dandalaz Çayı’nın suladığı ovalar kenarında Kuyucak-Muğla yol üzerinde toplanmıştır. İl Merkezine 90 kilometre mesafede bulunan Karacasu İlçesinin doğusunda Denizli-Babadağ, batısında Aydın-Bozdoğan, kuzeyinde Aydın-Kuyucak, güneyinde ise Denizli-Tavas ve Kale İlçeleri yer almaktadır. Akdeniz iklimi özelliklerini taşıyan Karacasu 600 metrelik rakımı ile Aydın ilinin diğer bölgelerine göre kış mevsiminde daha soğuk yaz mevsiminde ise daha serin ve kurak bir özelliğe sahiptir.
Antik dönemdeki ismi Afrodisias olarak bilinen ilçe XIX. yüzyılın sonuna kadar Yenişehir ismi ile anılmıştır. Karacasu adı ile ilgili bir rivayet şöyledir: İncili adındaki bir hasta aşiret beyi ve boyu, Denizli-Aydın yolu üzerinde bulunan kahvehanede konaklıyor. İkram edilen kahveyi içtikten sonra ikinciyi istemiş ve kahveciden “bana o karasudan bir daha ver” diyerek kahve istemiştir. Aşiretin burada yerleşip kalmasıyla adı Karacasu olarak kalmıştır. Bir başka rivayet Selçuklular tarafından yapılan ilk göçlerle gelip buraya yerleşen Yalın Ayaklar adındaki aşiret Karacasofi adındaki bir başkan tarafından idare edildiği için bu isim daha sonra Karacasu’ya dönüşmüştür. Ressamoğlu tarafından yapılan bir araştırmada ise Anadolu’ya gelen Türk boylarından birinin Karacasu ve etrafında yerleştiği ifade edilmiştir. Oğuzhan’ın oğullarından Dağhan sülalesinden gelen Eğmur aşireti ve Ayhan kabilesinin Yazırlı boyunun şimdiki Karacasu bölgesine yerleştiği ve bu boylardan gelen Karaca-Sü adında bir oymağın Karacasu köyünü kurdukları anlaşılmıştır.
Karacasu’yun kuruluşunda doğal şartlar belirleyici olmuştur. Büyük Menderes’ten itibaren Dandalas Çayı’nı kıyıdan takip ederek Afrodias’a ve oradan da Tavas’a geçen tarihi bir yol bulunur. Bu yol Tavas’ta yetiştirilen ürünleri Babadağ’ın ve Karıncalıdağ’ın mermerlerini Kuyucak istasyonuna ulaştırmıştır. Bölgenin ekonomik hayatında önemli rolü olan bu yollar bölgedeki yerleşimin çoğalmasında etkili olmuştur.
Karacasu’da Afrodisias bölgesinde ortaya çıkarılan buluntular ilk yerleşim izlerinin Geç Neolitik döneme kadar ulaştığını ortaya çıkarmıştır. Günümüzde Geyre Mahallesi çevresinde kurulan yerleşim bölgesi MÖ II. yüzyıldan itibaren Afrodisias olarak anılmış ve Roma İmparatorluğu döneminde mermer ocakları ve heykel okulları ile önemli bir merkez haline gelmiştir. 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi’nden sonra Karacasu ve çevresinde Türk boyları iskân faaliyetlerine başlamıştır. Selçuklukların Dağhan kabilesinden Eymür aşireti günümüzdeki Ataeymir civarına; Ayhan Kabilesi Yazırlı Boyu günümüzdeki Yazır civarına; Karasül Oymağı ise günümüzdeki Cuma Mahallesinin bulunduğu yere yerleşmiştir. XI. ve XIII. yüzyıllar arasında dört defa Selçuklu egemenliğine geçen bölgede Anadolu Selçuklu Devleti’nden sonra Menteşeoğulları ve Aydınoğulları beylikleri hakim olmuştur. 1413’te Osmanlı devletine katılmıştır. Yenişehir kazasına bağlı olan Karacasu 1864’te Nazilli kazasına bağlı bir nahiye, 1867’de Aydın iline bağlı ilçe olmuştur.
Karacasu’da ekonomi Osmanlı İmparatorluğu döneminde dokumacılık, dericilik ve hayvancılığa dayalı olmuştur. Bu başlıklar Cumhuriyet ve sonrasında 1960’lı yıllara kadar devam etmiştir. 1960 sonrası Karacasu ekonomisinde zeytin ve meyve (özellikle elma) yetiştiriciliği ön plana çıkmıştır. Günümüzde zeytin ve meyve yetiştiriciliğin yanında, pidecilik, demircilik ve dericilik faaliyetleri ilçe ekonomisine katkı sağlamaktadır.
Karacasu’da 742 yıllık bir geleneğe sahip Dedebağ Keşkek Hayrı düzenlenmektedir. Karacasu Afrodisias Kültür, Sanat ve Tanıtım Festivali 36 yıllık bir geçmişe sahiptir. Ayrıca ilçede iki yıldır elma festivali, Yaykın İncir Tarım Kültür Sanat Festivali ve Yenice Kültür Sanat ve Zeytin Festivali düzenlenmektedir. Festival tarihleri ağustos ve eylül aylarına dağıtılmıştır. Karacasu halk pazarı pazartesi günleri kurulmaktadır.
Karacasu’daki arkeolojik sitler arasında Afrodisias antik kenti ve antik mermer ocakları, Çamlıbel tümülüsü, Maltepe tümülüsü; doğal sitler arasında Dandalaz vadisi, Sırtlandeliği mevkii; doğal anıtlar dokuz kavaklar ve Nacipınar çınarları; dinsel ve kültürel yapılar arasında Burmalı Mescid, Cumaönü Cami, çeşme ve şadırvanı; sivil yapılar arasında arasta, Dandalaz Köprüsü, Karşıyaka Köprüsü yer almaktadır. Ayrıca Bahçeköy ve Dandalaz şelalesi, Görle Kanyonu, Sırtlanini Mağarası, Kahvederesi Yaylası ve yürüyüş parkurları ile doğal güzelliklere sahiptir.
Karacasu’yun sahip olduğu kültürel mirasın zenginliğini mutfağında da görmek mümkündür. Karacasu mutfağının oluşumuna katkı sağlayan yemekler arasında Karacasu pidesi, ekşili kuru patlıcan dolması, soğan aşı, saraylı tatlısı yer alır.
Karacasu, konumu itibariyle pek çok il ve ilçeye yakındır. İzmir’den İzmir-Aydın otobanı kullanılarak ilçeye ulaşılabilir. İlçede tren garı olmadığı için Nazilli güzergahından karayolu ile ilçeye toplu taşıma imkânı vardır. İlçede Bakanlık belgeli iki butik otel bulunmakla birlikte, ayrıca bungalov özel otel işletmesi ve yerel yönetim misafirhanesi bulunmaktadır.
Referanslar
"Aydın” (1982). Yurt Ansiklopedisi Cilt-2. İstanbul: Anadolu Yayıncılık; Aydın kültür envanteri II (2012). Ankara: T.C. Aydın Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü; İnce E., D. ve Berber Babalık, B. (2018). Tarihi özellikleri ile Afrodisias ve Karacasu. Antik Afrodisias ve markalaşma. İçinde; (Editör: Bilge Doğanlı). Ankara: Gece Kitaplığı; Berber Babalık, B. (2022). 1950-2000 Yılları Arasında Aydın’da Turizm. Ankara: Ankara: Detay Yayıncılık; http://www.karacasu.gov.tr/tarihce, (Erişim tarihi:12.02.2025)