Fransız yasalarına (01. 07. 1901 tarihli dernekler sözleşmesiyle ilgili yasa) göre 1965 yılında kurulan bir sivil toplum örgütüdür. ICOMOS, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO’nun çalışma ortağıdır. ICOMOS’un genel merkezi Paris Charenton-le Pont’tadır. ICOMOS’un temelini, kültürel mimari mirasın korunması için uluslararası dayanışmayı öngören; 1931 yılında gerçekleşen Atina Uluslararası Konferansı ve bu konferansı takiben 1933’de imzalanan Atina Sözleşmesi oluşturdu. 1963’de yapılan ve Türkiye’nin de taraf olduğu Avrupa Konseyi Parlamenterler Toplantısının yaptığı çalışmalar sonucunda; tarihi çevrelere ilişkin birçok önlemler içeren bir paket hazırlandı. 1964 yılında Venedik’te yapılan İkinci Uluslararası Tarihi Anıtlar Mimar ve Teknisyenleri Kongresi’nin sonucunda Venedik Tüzüğü kabul edildi. Venedik Tüzüğü’nde tarihsel anıt kavramının yalnızca mimarlık eseri değil; aynı zamanda belli bir uygarlığın tarihsel bir olayın tanıklığını yapan; kentsel ya da kırsal yerleşmeyi de içerdiği kararlaştırıldı ve uluslararası bir konseyin kurulmasına karar verildi. Bu tüzüğün neticesinde 1965 yılında UNESCO’nun önderliğinde Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) adıyla Varşova’daki birinci genel kurulda kuruldu. ICOMOS’a bundan sonraki tüm toplantıları ve çalışmaları organize edecek bir işlev yüklendi. Bu kongrede, Venedik Tüzüğü de uluslararası düzeyde kabul edildi.

ICOMOS ile paralel çalışmalar yürüten Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) ise 1948 yılında kuruldu. ICOMOS’un çalışmalarına yön verecek Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme ise Paris’te toplanan Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü olan UNESCO tarafından 16. 11. 1972 tarihinde kabul edildi. Bu sözleşme neticesinde Dünya Miras Listesi ve Dünya Miras Komitesi çalışmaları başlandı. ICOMOS, kültürel anıt ve sitler üzerinde çalışmalar düzenlerken; IUCN, doğal sitleri değerlendirmekte ve her iki kurum; bu analizlerini ve onayladıkları listeleri, Dünya Miras Komitesi’ne aktarmaktadır. Kültürel Varlıkların Korunması ve Onarımı Araştırma Merkezi ICCROM’da listelenmiş koruma altındaki sitler hakkında tavsiyeler ve eğitim programları düzenlemektedir.

ICOMOS’un uluslararası tüzüğü 22. 05. 1978’de Moskova’da yapılan beşinci genel kurulda son halini aldı ve yürürlüğe girdi. Türkiye’nin de üyesi bulunduğu Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) Tüzüğünün ilgili hükümlerine uygun olarak 1974 yılında ICOMOS Türkiye Milli Komitesi kuruldu. ICOMOS, anıtlar, yapı grupları ve sitleri içinde bulunduran kültürel mirasın somut ve soyut özellikleriyle ve tüm özgünlükleriyle korunmasını amaçlayan bir sivil toplum şu şekilde listeleniyor: Tarihi Bahçeler (Floransa Tüzüğü)/1982, Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması Tüzüğü/1987, Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü/1990, Nara Özgünlük Belgesi/1994, Sualtı Kültür Mirasının Korunması ve Yönetimi Tüzüğü/1996, Geleneksel Mimari Miras Tüzüğü/1999, Uluslararası Kültürel Turizm Tüzüğü: Kültürel Miras Değerine Sahip Alanlarda Turizmin Yönetimi/1999, Mimari Mirasın Analizi, Korunması ve Strüktürel Restorasyonu için İlkeler/2003, Duvar Resimlerinin Korunması ve Muhafaza Edilmesi için İlkeler/2003, ICOMOS Kültürel Rotalar Tüzüğü/2008, Kültürel Miras Alanların Algılanması ve Sunumu Tüzüğü/2008, Endüstri Mirası Sitleri, Yapıları, Alanları ve Peyzajlarının Korunması İçin ICOMOS-TICCIH Ortak İlkeleri/2011, Tarihi Kent ve Kentsel Alanların Korunması ve Yönetimi için Valetta İlkeleri/2011, İnsani Değer Olarak Miras ve Peyzaj Hakkında Floransa Bildirgesi/2014, Ahşap Mimari Mirasın Korunması için İlkeler/2017, Kırsal Peyzaj Alanların Miras Olarak Korunmasına İlişkin İlkeler/2017.

ICOMOS (International Council on Monuments and Sites), 1965 yılında Polonya’nın başkenti Varşova’da kurulan Dünyadaki anıt ve sitlerin (kültürel miras alanlarının) korunmasına yönelik çalışmalar yürüten uluslararası ve hükümetler dışı bir organizasyondur. Günümüzde ICOMOS’un merkezi Paris’tedir. 

ICOMOS’un üyeleri, mimarlar, tarihçiler, arkeologlar, sanat tarihçileri, coğrafyacılar, antropologlar, mühendisler ve şehir planlamacıları gibi çok farklı disiplinlerden uzmanlardır. Üyeler, yapılar, tarihi şehirler, kültürel peyzajlar ve arkeolojik alanlar olarak belirtilebilecek farklı türdeki kültürel mirasın korunmasına yönelik standart ve tekniklerin geliştirilmesine yardımcı olurlar. ICOMOS düzenlenen güncel toplantılar ile koruma alanındaki son gelişmeleri üyelerle paylaşır. 

ICOMOS’un faal, asosiye ve şeref üyeleri olmak üzere üç tür üyesi bulunmaktadır.   Kuruluşun 132 ülke ve bölgede 11.379 üyesi, 253 kurumsal üyesi, 113 ulusal komitesi, 31 uluslararası bilimsel komitesi vardır (Aralık 2023) (ICOMOS 2025).  

Uluslararası komiteler çok geniş bir yelpazede çalışmakta olup bunlar, Uluslararası Surlar ve Askeri Miras Komitesi (ICOFORT), Uluslararası Vernaküler Mimari Komitesi (CIAV), Dini ve Ritüel Yerler Uluslararası Komitesi (PRERICO), Uluslararası Paylaşımlı Yapı Mirası Komitesi (ISCSBH),  ICOMOS-IFLA Uluslararası Kültürel Peyzaj Komitesi (ISCCL), Uluslararası Arkeolojik Miras Yönetimi Komitesi (ICAHM), Uluslararası Mimari Miras Yapıların Restorasyon ve Analizi Komitesi (ISCARSAH), Uluslararası Kültürel Yollar Komitesi (CIIC), Uluslararası Kültürel Turizm Komitesi (ICTC), Uluslararası Toprak Mimari Mirası Komitesi (ISCEAH), Uluslararası  Koruma Ekonomisi Komitesi (ISCEC), Uluslararası Uzay Mirası Komitesi (ISCoAH), Uluslararası Enerji ve Sürdürülebilirlik Komitesi (ISCES), Uluslararası Miras Dokümantasyonu Komitesi (CIPA), Uluslararası Tarihi Şehirler, Kasaba ve Köyler Komitesi (CIVVIH), Uluslararası Endüstri Mirası Komitesi (ISCIH), Uluslararası Kültürel Miras Alanlarının Yorum ve Sunumu (ICIP), Uluslararası Somut Olmayan Kültürel Miras Komitesi (ICICH), Uluslararası Yasal, Yönetimsel ve Finansal Konular Komitesi (ICLAFI), Uluslararası Duvar Resimleri Komitesi (ISCMP), Uluslararası Dini ve Ritüel Yerler Komitesi (PRERICO), Uluslararası Kutup Mirası Komitesi (IPHC), Uluslararası Risklere Hazırlık Komitesi (ICORP), Uluslararası Kaya Sanatı Komitesi (CAR), Uluslararası Vitray Sanatı Komitesi (ISCV),  Uluslararası  Taş Komitesi (ISCS), Uluslararası Koruma ve Restorasyonun Teori ve Felsefesi Komitesi (TheoPhilos), Uluslararası Eğitim Komitesi (CIF), Uluslararası Sualtı Kültür Mirası Komitesi (ICUCH), Uluslararası Su ve Miras Komitesi (ISCWater), Uluslararası Ahşap Komitesi (IIWC), Uluslararası XX. yüzyıl Mirası Komitesi’dir (ISC20C) (ICOMOS, 2025).  

ICOMOS çalışmalarında, UNESCO, ICCROM, Dünya Kültür Mirası Komisyonu gibi hükümetlerarası kuruluşlar ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yaparak eski eser ve yerleşmelerin onarım ve korunmaları için çaba göstermektedir. 

Her yıl, 18 Nisan günü Uluslararası Anıtlar ve Sitler Günü olarak farklı bir tema ile kutlanmaktadır. 2025 yılının teması ise, “Afet ve Çatışmalara Dirençli Miras” olarak belirlenmiştir. 

18 Nisan 1982'de ICOMOS Tunus’un düzenlediği sempozyum ve Hammamet'teki Yürütme Kurulu toplantısında, dünyadaki miras çeşitliliğini kutlamak üzere bir günün belirlenmesi önerisinin onaylanması sonrasında “Uluslararası Anıtlar ve Sitler Günü” doğmuştur.

ICOMOS Türkiye 1974 yılında yayımlanan, 1992 yılında kesinleşen ve günümüzde de etkin olan yönetmelik ile Kültür Bakanlığı’na bağlı, yarı resmi bir konsey olarak kurulmuştur.

ICOMOS Türkiye Milli Komitesi 15 üyeden oluşmakta olup süreçte başkan olarak görev yapanlar, Ekrem Akurgal, Cevat Erder, Orhan Semerci, Nevzat İlhan, Zeynep Ahunbay, Nur Akın, Yegan Kahya, İclal Dinçer, Burçin Altınsay Özgüner olup 2024-2027 döneminde ise Umut Almaç bu görevi yürütmektedir (Çelebioğlu ve Salman 2017; ICOMOS Türkiye, 2025).