İç Anadolu Bölgesi’nde, Nevşehir’in Ürgüp-Avanos ilçeleri arasında 9.614 hektarlık bir alanda bulunan Göreme Tarihî Millî Parkı, 1986 yılında milli park ilan edildi. Bölge; milli park, doğal sit alanı ve UNESCO Dünya Mirası Listesi koruma statülerine sahiptir. Göreme Tarihî Millî Parkı sınırları içerisinde 30,25 hektarı birinci derece ve 26,88 hektarı da üçüncü derece olmak üzere toplam 57,13 hektar arkeolojik sit alanı bulunuyor. Ayrıca 1.815 hektarlık alanda birinci derece doğal sit ve birinci derece arkeolojik sit alanları bir arada bulunuyor. Bölge, Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 10. 07. 1976 tarihinde yürürlüğe konan Kapadokya Genel Koruma Projesi’nin ardından 06. 12. 1985 tarihinde UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dâhil edildi. UNESCO’nun Dünya Mirası olarak tescil ettiği bölge; Göreme beldesi, Ürgüp ve Avanos ilçeleri, Karain, Karlık, Yeşilöz (Ürgüp köyleri) ve Soğanlı (Yeşilhisar/Kayseri) yerleşimleri ile Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehirleri arasındaki alanı kapsıyor. Bölge, güneyde Hasan Dağı (3.253 metre) sıraları ve doğuda Erciyes Dağı (3.916 metre) ile çevrilidir.

01. 06. 2019 tarihli ve 30791 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7174 sayılı Kapadokya Alanı Hakkında Kanun ile 9.614 hektar büyüklüğündeki Göreme Tarihî Millî Parkı’nın da dâhil olduğu ve UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehirlerini de kapsayan yaklaşık 86 bin hektar büyüklüğündeki bir alan Kapadokya Alanı olarak belirlendi. Kapadokya Alanı’nın tarihi, kültürel ve doğal kaynak değerlerinin korunması, planlanması, yönetilmesi ve denetlenmesine ilişkin hususlar bu kanuna bırakıldı. Yine aynı tarihli ve sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 38 numaralı Kapadokya Alan Başkanlığı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Kapadokya Alanı’nın korunması, planlanması, yönetilmesi ve denetlenmesini sağlamak üzere Kapadokya Alan Başkanlığı kurularak başkanlığın görev ve yetkileri düzenlendi. Bu gelişmelerden sonra alanda yetki karmaşasının önüne geçmek için 22. 10. 2019 tarihli ve 30926 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 21. 10. 2019 tarihli ve 1673 Sayılı Göreme Vadisi ve Çevresindeki Alanın Millî Park Olarak Belirlenmesi Hakkındaki 30. 10. 1986 Tarihli ve 86/11135 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararının Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Cumhurbaşkanı Kararı ile alanın millî park statüsü sonlandırıldı.

Göreme Vadisi Nevşehir’den 11, Kayseri’den 63 ve Niğde’den de 83 kilometre uzaklıktadır. Göreme’ye karayolu ile batı ve güney yönünden Ankara-Adana karayolu üzerinden Aksaray veya Niğde’den Nevşehir’e ulaşan karayolu ile; doğu ve kuzeydoğudan ise Kayseri’den Avanos’a veya Ürgüp’e gelen karayolu ile ulaşılmaktadır. Bölgede hizmet veren Kapadokya Havalimanı sayesinde uçak seferleriyle de ulaşılabilmektedir. Nevşehir’in Gülşehir ilçesindeki Tuzköy’de bulunan Kapadokya Havalimanı Göreme’ye 40 kilometre mesafede olup ulaşım karayolu ile gerçekleştirilmektedir. Yine bölgeye en yakın il olan Kayseri’deki Erkilet Havalimanı da Göreme’ye 70 kilometre mesafede olup bu aradaki ulaşım da karayoluyla yapılabilmektedir.

Göreme Vadisi, geçmişte etkin volkanların olduğu bir bölgede yer alan ve zamanla erozyona uğramış bir platodur. Geç Pliyosen dönemde özellikle Erciyes Dağı’nın volkanik patlamalarıyla 10 bin kilometrekarelik bir alan tüf tabakasıyla kaplandı. Bunun sonucunda yumuşak tabakalar, peribacası olarak adlandırılan konik tepeler ve çeşitli biçimlerde kütleler oluştu. Göreme Vadisi; platolar, ovalar, tepeler, alüvyonla dolmuş ırmak vadileri gibi çeşitli coğrafik oluşumlara sahiptir. Erciyes Dağı ve Hasan Dağı, Kızılırmak Vadisi’nin bir kısmı ve bazaltla kaplı aşınmış tüf tabakaları arazinin belli başlı noktalarıdır. Göreme’nin eşsiz jeomorfolojik oluşumu, estetik manzarası, tarihi ve kültürel varlıkları kaynak zenginliklerinin başını çekiyor. Tarih boyunca çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapan ve Kapadokya olarak da adlandırılan bu bölge geçmişi ve bugünü ile ilgi çekicidir.

Bölgede bulunan 114 adet endemik bitki türü alanın sahip olduğu doğal mirasa bir örnektir. Göreme Vadisi ve yakın çevresine özgü bölgesel endemik tür olarak ise iki tür geven otu bulunuyor. Bunlar, Kırşehir geveni (Astragalus kırshehirica) ve Talas gevenidir (Astragalus talassea). Ayrıca bilim dünyasına ilk tanıtıldığı yer Göreme olan üç takson bulunuyor. Bunlar; Nevşehir soğanı (Allium nevsehirense), denekutnu (Scrophularia libanotica var. nevsehirensis) ve Göreme emceğidir (Onosma decorticans). Alanda leylek, atmaca, doğan, kartal, güvercin ve kırlangıç gibi kuş türleri görülüyor. Yapılan çalışmalar sonucunda alanda 28 memeli türünün var olduğu belirlendi. Bu bağlamda kurt, porsuk, altın renkli çakal, kızıl tilki ve yarasa yörede görülen belli başlı memeli hayvanlardandır.

Göreme vadisindeki tarihi ve kültürel miras değerlerinin başında Hristiyanlığın ilk dönemlerinin manastır hayatını anlatan kiliseler ve şapeller başta olmak üzere kaya oyma mekânlar geliyor. Bölgede manastır hayatı MS III. yüzyıl sonları ile IV. yüzyıl başlarında başladı ve hızla yayıldı. Manastırlarda kilise ve şapellerin yanı sıra yemekhaneler, depolar ve şarap yapım yerleri gibi mekânlar kayalar oyularak inşa edildi ve özellikle dini yapılar fresk adı verilen duvar resimleri ile süslendi. Bu bağlamda Göreme’nin iki kilometre doğusunda yer alan Göreme Açık Hava Müzesi, MS IV. yüzyıldan XIII. yüzyıla kadar yoğun bir şekilde manastır hayatının yaşandığı bir kaya yerleşim yeridir. Hemen her kaya bloğunun içinde kiliseler, şapeller, yemekhaneler ve oturma mekânları mevcuttur. Bu mekân manastır eğitim sisteminin başladığı yer olarak kabul ediliyor. Fresklerde gösterilenler, İncil ve Hz. İsa’nın hayatından örnek alınmıştır. Göreme Açık Hava Müzesi’nde Kızlar ve Erkekler Manastırı, Aziz Basil Şapeli, Elmalı Kilise, Azize Barbara Şapeli, Yılanlı Kilise (Aziz Onuphrius Kilisesi), Pantokrator Kilisesi, mutfak-kiler, yemekhane, İsimsiz (Malta Haçlı) Şapel, Karanlık Kilise, Azize Catherine Şapeli, Çarıklı Kilise ve Tokalı Kilise bulunuyor.

Merkez ilçeye bağlı Göreme beldesinin yanı sıra yine merkez ilçeye bağlı Uçhisar ve Kaymaklı beldeleri, Avanos ilçesi ve ilçeye bağlı Çavuşin Köyü, Ürgüp ilçesi ve ilçeye bağlı Ortahisar beldesi ve Derinkuyu ilçesi benzer doğal, tarihi ve kültürel çekicilikleri ile ziyaretçileri ağırlıyor. Ayrıca Nevşehir’in Kozaklı ilçesi bölgede kaplıcaları ile ön plana çıkan bir yerdir. Kapadokya; atlı gezi, balon turu, fotoğrafçılık, kampçılık ve yürüyüş gibi etkinliklerin yanı sıra inanç, kongre, şarap ve termal turizm için de ideal bir yerdir. Ayrıca bölgede çömlekçilik ve taş işlemeciliği gibi çeşitli faaliyetler de mevcuttur.

Son yıllarda balon turları ile ön plana çıkan bölgede tam adı Uluslararası Kapadokya Balon Festivali olan Türkiye’nin ilk balon festivali, 11 ülkeden katılımcı ve onlarca figürlü balon ile 3-7 Temmuz 2019 tarihleri arasında gerçekleştirildi. Balon Festivali’nin yanı sıra 2015 yılından beri gerçekleştirilen ve Türkiye’nin ilk destinasyon festivali olan Cappadox Festivali, 29-31 Temmuz 2019 tarihleri arasında ilki gerçekleştirilen Uluslararası Avanos-Kapadokya Dünya Halk Dansları Festivali ile Uluslararası Avanos Turizm ve El Sanatları Festivali, Kapadokya Kültür ve Turizm Festivali, Kapadokya Geleneksel Yemek Festivali, Ürgüp Uluslararası Bağ Bozumu Festivali, Kapadokya Bisiklet Festivali, Aksalur Kiraz Bayramı, Kozaklı Termal Kaplıcaları Festivali, Hacı Bektaş Veli Anma Törenleri ve Kültür Sanat Etkinlikleri ve Nevşehir Uluslararası Şarap Yarışması bölgedeki belli başlı etkinliklerdendir.

Kapadokya’da çoğu kayaların oyularak inşa edildiği pansiyon, otel, butik otel ve özel konaklama tesisi gibi konaklama tesisleri ile restoran, hediyelik eşya dükkânları ve eğlence yerleri mevcuttur. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre Nevşehir ilinde 2019’un ilk 10 ayı itibarıyla üçü çevreye duyarlı (toplamda 314 oda ve 636 yatak kapasitesi) olmak üzere 101 adet turizm işletmesi belgeli tesis ve bu tesislerde 5.337 oda ve 11.275 yatak bulunuyor. Bunun yanı sıra 15 adet turizm yatırımı belgeli tesis vardır; bu tesisler işletmeye açıldığında bu tesislerdeki 893 oda ve 1.791 yatak bölgede hizmete girecektir. Kültür ve Turizm Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü’nün (DÖSİMM) verilerine göre Göreme Açık Hava Müzesi’ni 2018 yılında 1.113.409 kişi ziyaret etti. TÜRSAB’ın 2019 yılının Temmuz verilerine göre Nevşehir ilinde tamamı A grubu olan 216 adet seyahat acentası mevcuttur ve bu acentaların elli kadarı Göreme’dedir.