Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
-
2025
Günümüzde iklim değişikliği ile birlikte popülasyondaki artış ve yiyecek kaynaklarında ki azalış etkenleriyle alternatif beslenme kaynağı olarak böcekler, gıda sektöründe ön plana çıkmaktadır. Bilinçsiz beslenme, hayvancılık sektöründe ki azalış, atık problemleri ve israf gibi faktörler beslenmeyi etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Bu faktörlere paralel olarak bireyler yosun, kolza, alg ve çeşitli böceklere yönelim göstermişlerdir. Yenilebilir böcek tüketiminin tarihi eskilere dayanmaktadır. Tarihte yaşamış eski uygarlıkların mağara resimlerinde böceklerin varlığına dair kanıtlara rastlamak mümkündür. Özellikle Ortadoğu’da kraliyet sofralarında yer alan böcekler, Osmanlı dönemlerinde nevruz başlangıcında yapılan nevruziye adındaki macunun ham maddesi olarak kullanılmaktaydı. İtalya’da bulunan Alman askerlerinin kızartılmış ipek böceği tükettikleri, böcek istilası dönemlerinde Ortadoğu ve Asya ülkeleri böcekleri ızgara tekniğini uygulayarak tüketmişlerdir. Geçmişte dünyanın birçok ülkesinde tüketilen böcekler günümüzde ise başlıca Ortadoğu, Asya ve bazı Avrupa ülkeleri toplam 113 ülkede böcek tüketimi yapıldığı bilinmektedir. Ayrıca yer yüzünde toplam iki milyara yakın insan böcek tüketmektedirler. Yenilebilir böcekler, sadece kıtlık dönemlerinde tüketilen bir besin maddesi değil aynı zamanda farklı tatları ve aromaları, içinde barındırdığı yüksek protein, yağ ve mineraller sayesinde birçok diyet programında kullanılmaktadır.
Entomoloji ile “chef” kelimelerinin birleşiminden ortaya çıkan “entomochef” terimi, “böceklerle çalışan aşçı” anlamına gelmektedir. Böcek konseptini ana tema olarak yapan aşçılar olarak tanımlanmaktadır. Gelişen yüzyılda sürdürülebilir gastronomi bağlamında, böceklerin güvenli, sağlıklı, lezzetli bir şekilde mutfaklarda farklı pişirme teknikleri kullanılarak menüye aktarılmasını hedefler. Yenilebilir böceklerin mutfak kültürü, çeşitli yasal düzenlemelere tabii olup sürdürülebilir bir protein kaynağı olma özelliği taşımaktadır. Mutfak şeflerinin böcek pişirme yetkinliklerini güçlendirme ve böcek tüketimini teşvik etme amacı güden birçok proje bulunmaktadır. Deneyimli mutfak şeflerinin gıda güvenliği, deneyimler ve tarifler açısından detaylı eğitimler almaktadırlar. Pioneering şefler, yenilebilir böcekleri mutfakta deneysel olarak kullanan ve çeşitli reçetelere entegre eden mutfak profesyonelleridir. Sürdürülebilir gastronomi kapsamında gıda bilimi ve gastronomi odaklı eğitim kurumları, yenilebilir böcek pişirme teknikleri, hijyen ve gıda güvenliği konularını müfredatlarında yer vermektedirler. Sürdürülebilir protein kaynakları üzerinde çalışan ekipler, yenilebilir böcekleri kullanarak değişik menüler ve seminerler düzenlemektedirler. Böcek şefleri, mutfakta böcekleri kullanmayı merkeze alan profesyonellerdir. Böcek şefleri, gıda güvenliği, hijyen bilgisi, çeşitli hazırlama teknikleri ve yaratıcı menü tasarımı yetisine sahip kişilerdir. Böcek aşçıları, böceklerde bulunan protein değerleri, yağ asitleri, protein kalitesi ve besin alerjenleri hakkında yeterli donanıma sahiptirler. Böcek şefleri, böcek tüketimin kültürel boyutlarını anlama ve farklı lokasyonlarda ki toplumun kabul düzeyine ilişkin iletişim becerisine sahip olmalıdır. Atölye, workshop ve eğitim programlarında bilgi aktarımı yapabilen böcek şefleri, böcekleri mutfakta kullanmanın avantajlarını ve güvenliğini tüketiciye ikna edici bir biçimde aktarabilmelidir. Böcek şefleri, ürün geliştirici, maliyet ve kaynak yönetimini etkin kullanabilen, inovasyon ve adaptasyon sağlayabilme özelliğine olmalıdır. Ayrıca böcek aşçıları, reçete geliştirme, menü tasarımı ve uygulaması, çapraz kontrast teknikleri, duyusal değerlendirme ve tat uyumları ve yasal mevzuata uyumlu belgeleri hazırlama yetkinliğine sahip olmalıdır.
Referanslar
Gencal, A. ve Selçuk, G. N. (2024). Alternatif Gıda Olan Yenilebilir Böcekler, Gastro-World, 2(2): 16-27; Karaman, R. ve Bozok, D. (2023). Geçmişten Günümüze Gastronomi Trendleri: Potansiyel Yerli Turistlerin Yenilebilir Böcekler Akımına Yönelik Algılarının Ölçülmesi, Boyabat İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergisi, 3(2): 123-154; Kaymaz, E. ve Ulema, Ş. (2020). Yenilebilir Böceklerin Menülerde Kullanılması Üzerine Bir Araştırma- Kapadokya Örneği, Journal of Travel and Tourism Research, 16(16): 46-63; Van Huis, A. (2015). Edible insects contributing to food security, Agriculture and Food Security, 4(20): 1- 9; Van Huis, A., Van Itterbeeck, J., Klunder, H., Mertens, E., Halloran, A., Muir, G. ve Vantomme, P., (2013). Edible insects future prospects for food and feed security. FAO
-
2025
Yeme içme alanında yenilebilir böceklerin sürdürülebilir bir gıda kaynağı olarak incelenmesine yönelik artan ilgiyle beraber bu yaklaşımı benimseyen yeni bir aşçı profili ortaya çıkmıştır. Kavramın temeli, 2013 yılında FAO tarafından yayımlanan “Edible Insects: Future Prospects for Food and Feed Security” raporuna dayanmaktadır. Bu belge, böceklerin dünya genelindeki gıda güvenliği için taşıdığı önemi vurgulayarak gastronomi alanında böceklerin kullanımıyla ilgili yeni tartışmaların başlamasına olanak tanımıştır. EntomoChef yaklaşımı, bu bilimsel verilerin mutfak uygulamalarına nasıl yansıdığı açısından ele alınabilir. EntomoChef kavramı, sadece böceklerin hazırlanıp tüketilmesiyle sınırlı kalmamaktadır. Bu anlayış, şeflerin böcekleri yenilikçi tarifler, şık sunumlar ve kültürel unsurlarla bir araya getirerek gastronomik deneyimi zenginleştirmelerini ifade etmektedir. Böceklerin protein, yağ asitleri, vitamin ve mineraller açısından yüksek olması, onları mutfakta değerli bir malzeme olarak görmeyi mümkün kılmaktadır. Kavramın gelişimi, özellikle turizm ve tüketici algısı ile ilgili araştırmalarla desteklenmektedir. Türkiye’de gerçekleştirilen çalışmalarda, böceklerin yemek listelerine eklenmesi ve turistlere sunulması üzerine incelemeler yapılmıştır. Tüketici önyargılarının gastronomi yoluyla aşılabileceği ortaya konmuştur. Benzer şekilde, gastronomi trendleri hakkında gerçekleştirilen bir başka araştırmada, yerli turistlerin böcek tüketimi konusundaki algılarının değerlendirilmesi, EntomoChef kavramının toplumsal kabul boyutunu gözler önüne sermektedir. Ayrıca genç neslin konuyla ilgili tutumları da önemlidir. Z kuşağı üzerine yapılan güncel bir doktora çalışması, böcek tüketimi algısının kültürel normlar ve bireysel tercihlerle şekillendiğini belirtmektedir. Bu nedenle EntomoChef kavramının gelecekte gençlerin beslenme alışkanlıklarında önemli bir rol oynayabileceği söylenebilir.
Günümüz koşullarında EntomoChef, gastronomi alanında sürdürülebilirlik ve yenilikçilik açısından ele alınan bir tema olarak öne çıkmaktadır. Bu tema, böcekleri yalnızca gıda güvenliği açsısından değil aynı zamanda deneyimsel gastronomi, turizm ve kültürel çeşitlilik açısından incelemektedir. Ancak bu konunun gelişimiyle ilgili bazı tartışmalar da bulunmaktadır. Batı toplumlarında böceklere karşı duyulan psikolojik engeller, hijyen endişeleri ve yasal şartlar EntomoChef’in yaygınlaşmasını zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, medya ve popüler gastronomi hareketleri sayesinde bu kavram giderek daha fazla ilgi çekmektedir. Sonuç olarak EntomoChef fikri, böceklerin gıda güvenliği ve sürdürülebilirlik açısından ön plana çıkmasının ardından mutfak sanatlarında yenilikçi bir yaklaşım olarak ortaya çıkmıştır. Bu kavram yalnızca besin içerikleriyle değil aynı zamanda estetik, kültürel ve turistik yönleriyle de zenginleşmektedir. Gelişimi ise tüketici görüşleri, turizm eğilimleri ve genç neslin seçimleri ile yönlendirilmektedir.
Referanslar
Duran, G. (2025). Z kuşağının yenilebilir böcek algısı ve bu algıyı yönlendiren faktörlerin değerlendirilmesi (Doktora tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi; Karaman, R. ve Bozok, D. (2023). Geçmişten günümüze gastronomi trendleri: Potansiyel yerli turistlerin yenilebilir böcekler akımına yönelik algılarının ölçülmesi, Boyabat İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergisi, 3(2): 123–154; Kaymaz, E. ve Ulema, Ş. (2020). Yenilebilir böceklerin menülerde kullanılması üzerine bir araştırma – Kapadokya örneği, Journal of Travel and Tourism Research, 16(16): 46–63; Van Huis, A. (2015). Edible insects contributing to food security, Agriculture and Food Security, 4(20): 1–9. https://doi.org/10.1186/s40066-015-0041-5; Van Huis, A., Van Itterbeeck, J., Klunder, H., Mertens, E., Halloran, A., Muir, G. ve Vantomme, P. (2013). Edible insects: Future prospects for food and feed security. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO).GAS