Didim
Yerleşim Merkezi / Destinasyon Deniz Destinasyonu Kültürel Miras Destinasyonu
-
2019
Doğusunda Muğla, batısı ve güneyinde Ege Denizi, kuzeyinde Bafa Gölü ve Menderes Nehri’yle sınırlanmış yarımada özelliği taşıyan ve yüzölçümü 402 kilometrekare olan Didim, 1991 yılında ilçe oldu. Didim, yaklaşık 90 kilometre sahil şeridinin üzerinde çoğunluğu kumsal olan çok sayıda koya sahiptir. Bu koylardan kuşkusuz en önemlisi, Didim ilçe merkezinde bulunan ve Ege’nin dünyaca ünlü plajlarından biri olan Altınkum’dur. Aydın’ın denize açılan ilçesi olan Didim, Kuşadası’na yaklaşık 70 kilometre, Bodrum’a 110 kilometre uzaklıkta, önemli bir turizm merkezidir. Didim’e en yakın havalimanları ise yaklaşık 90 kilometre uzaklıktaki Bodrum Milas Havaalanı, 150 kilometre uzaklıktaki İzmir Adnan Menderes Havaalanı ve 120 kilometre uzaklıktaki Dalaman Havaalanı’dır.
Didim adı, etimolojik olarak Anadolu’nun eski halklarından Luvi (Pelasgos) dilinde Didyma’dan gelie. Ana tanrıçanın yeri demek olan Dinda-Dida sözcüğünden türemiştir. Antik çağlarda Didyma, Miletos’a bağlı ve Apollon tapınım alanına sahip olması bakımından ayrıcalıklı bir öneme sahipti. Didim’de bulunan en eski yazıtlar MÖ 600 dolaylarından kalmadır. Kuruluşunda ve uzun yıllar boyunca, Apollon tapınağının rahiplik görevini Brankhidai (Brankhos oğulları) adlı bir aile yürüttü.
Didim’i ilk iskân edenler, yerleşim yeri olarak neolitik çağda Stephania Tepeleri, Killiktepe ve Saplı Ada’yı seçtiler. Bununla birlikte son yıllarda Peschlow’un Didim’e yaklaşık 30 kilometre mesafedeki Latmos’ta (Beşparmak Dağları) yaptığı çalışmalarda tespit edilen ve kutsal önem taşıyan kaya resimleri, bölgenin prehistorik çağlarda iskan edildiğini ortaya koydu. Altınkum Plajı ve Mersimdere buluntuları ise yörenin Kalkolitik Çağ’dan itibaren ticaret merkezi olmaya başladığını düşündürür. Bronz çağında Didim ve çevresi, yoğun olarak Myken ve Minos kültürlerine ev sahipliği yaptı. Bronz çağında Anadolu’nun ilk büyük krallığı olan Hititler, Didim’e yaklaşık 16 kilometre mesafede bulunan Milet’e kadar uzandılar. Hitit metinlerinde, günümüzdeki Milet adı, Millawanda-Milawata olarak geçti.
Arkaik çağlarda Didim, İyon kültürünün etkisine girdi. Bölge İyonlar’la birlikte, Miletos gibi pozitif bilimin temelinin atıldığı bir okulu bulundurması nedeniyle bilim, zengin liman kentlerine sahip olması nedeniyle ticaret, antik çağın en önemli sayılı tapınaklarından Apollon Bilicilik Merkezinin de bulunması nedeniyle de dini amaçlarla dünyanın farklı coğrafyalarından ziyaretçilerin geldiği büyük bir kent özelliği gösterdi. MÖ 494 tarihinde Lade Deniz Savaşı’nda Perslerin egemenliğine giren Didim, MÖ 334-31 yıllarında Hellenistik kültürün etkisinde kaldı. MÖ 31-MS 337 yılları arasında Roma İmparatorluğu, MS 395-1261 yıllarında Bizans uygarlığı da yörede yaşayan kültürler arasındaydı. Yörede yaşayan insanlar, 1261 yılında Menteşeoğlu Beyliği’yle İslamiyet ile tanıştı. İlçe, 1340 yılında Aydınoğlu beyliği, 1425 yılında Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti egemenliğine girdi. 30 Ocak 1923 tarihinde Yunanistan’la Lozan Barış Antlaşması’nın bir eki olarak imzalanan Nüfus Mübadelesi Sözleşmesi sonrasında Didim’in Rum yerleşimciler tarafından boşaltılan en önemli yeri Leron’dı. Yöreye yerleştirilen Mübadil Türkler bu adı sonradan Yoran biçiminde kullandılar, Milli Mücadele sonrası bu isim Yenihisar adıyla değiştirildi. 1997 yılında ise Resmi Gazete’de yayınlanan kararla Didim adı kabul edildi ve kullanılmaya başlandı.
Günümüzde Didim, yurtdışından ve yurtiçinden çeşitli kültürden insanların yaşadığı bir ilçe özelliğindedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kayıtlarına göre Didim’de değişik yoğunluklarda 81 ilin nüfusuna kayıtlı 2018 yılı itibariyle 85.055 kişi yaşamaktadır. Bu rakama Didim’de yaşayan fakat net sayıları bilinmeyen yabancı uyruklu vatandaşlar da eklendiğinde, Didim’in günümüzde çok farklı yabancı ve yerli etnik gruplara ev sahipliği yaptığı görülmektedir. Didim’de turistlerin 2017 yılı mahalli idarelerce belgelendirilen konaklama tesislerine geliş sayısı toplam 94.968 (21.878 yabancı, 73.090 yerli) kişi; geceleme rakamları ise toplam 351.648 (149.260 yabancı, 202.388 yerli) kişidir. Bunun yanında turistlerin Didim’de 2018 yılı turizm işletme belgeli konaklama tesislerine geliş sayıları toplam 261.014 (76.470 yabancı, 185.544 yerli) kişidir; turistlerin geceleme rakamları ise toplamda 1.093.592 (319.347 yabancı- 774.245 yerli) kişidir.
On mavi bayrağa sahip eşsiz plajları olan Didim’de, turizm amaçlı sportif faaliyet yönetmeliğinin ilgili maddesi uyarınca 16 su üstü sportif faaliyet parkuru ile dokuz serbest dalışa açık bölgenin parkurları mevcuttur. Ayrıca Didim’in benzersiz denizi, su sporlarından kite sörf, yelken, parasailing yapılmasına imkan tanıyor. Buna ilaveten eşsiz sualtı dalış lokasyonlarıyla özellikle sonbahar-kış aylarında gerçekleştirilen olta balıkçılığı aktiviteleri meraklılarına fırsatlar sunuyor.
1980’li yıllarda Didim’de büyük bir hızla ve aniden hareketlilik kazanan turizm sektörünün talepleri, altyapı sorunlarını, kıyı şeridinde betonlaşma, çevre kirliliği, verimsiz hizmet sektörü, nüfus yoğunluğuyla çarpık kentleşme gibi sorunları da beraberinde günümüze kadar taşıdı. Bu durumu Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) raporları doğrular gibi GEKA Strateji Belgesine göre yüksek sezonun kısa sürmesi ve klasik turizm anlayışının dışına çıkılamaması gibi nedenlerle Didim, turizm gelirlerini artıramamış, beklenen turizm atılımını gerçekleştirememiş ve yakın destinasyonların gerisinde kalmıştır.
Söz konusu olumsuzlukları aşmak adına Didim, yerel yönetimler tarafından ulusal ve uluslararası düzeylerde her yıl fuarlarda (İzmir Travel Turkey, ITB Berlin Fuarı, Hannover Fuarı, Göteborg Turizm Fuarı, Uluslararası Vakantiebeurs Utrecht Turizm Fuarı, Londra WTM Turizm Fuarı, MITT Moskova Fuarı, EMİT Turizm Fuarı) temsil edilmektedir. Festivallere (Uluslararası Didim Zeytin Festivali, Didim Barış Festivali, Uluslararası Dans Festivali, Didim Gençlik Festivali, Tales Festivali, Serçin Yılan Balığı Festivali, Altınkum Yazarlar Festivali, Didim Uluslararası Halk Oyunları Festivali, Didim Özel Adamlar Motosiklet Festivali, 23 Nisan Çocuk Festivali, Didim Modifiye Festivali, Didim Deve Güreşleri, Didim Çiçek Festivali, Yöresel Ürünler Festivali, Engelsiz Fest, Vegan Festivali, Bisiklet Şenliği) ev sahipliği yapıyor. Geniş yelpazede turistik aktivitelere (Büyük Menderes Deltası’nda Kuş Gözlemciliği, botanik turizmi, kamp karavan turizmi için Tavşanburnu Orman Kampı, Kutsal Yol Triatlon, Heraklia Kısa Kaya Bouldering ve Yedi Kardeşler Manastırı Güzergahı, Kral Yolu Stylos Güzergahı, Karahayıt Balıktaş Mağarası Güzergahı, Gökkaya ve Kiliselik Güzergahı, İonia Mermer Ocakları Güzergahı Yürüyüş Rotaları) sunar. Günümüzde Balat Köyü yakınlarında bulunan Menteşeoğulları Beyliği’nin hükümdarı İlyas Bey tarafından 1404 yılında yaptırılan İlyas Bey Külliyesi en önemli çekiciliklerden biridir.
2009 yılı Mayıs ayından başlayarak yat almaya başlayan Didim Yat Limanı (D-Marin), Türkiye’nin en kapasiteli limanlarından biri olmasının yanı sıra, Didim’de yat turizminin geliştirilmesi açısından önemli bir yatırımdır.
Referanslar
Greaves, A. M. (2003). Bir Tarih: Miletos (H. Ç. Öztürk, Çev.). İstanbul: Homer Kitabevi; Öztürk, A. A. (2002). Cumhuriyet Döneminde Söke’ye Yapılan Göçler. İçinde; I. Uluslararası Aşağı Menderes Havzası Tarih, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Sempozyumu (ss. 62-77). Söke: Adnan Menderes Üniversitesi; Peschlow, A. B. (2005). Latmos’ta bir Kariakenti: Herakleia. İstanbul: Homer Kitabevi; TÜİK (2018). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr, (Erişim tarihi: 28.05.2019); Umar, B. (2001). Ionia. İstanbul: İnkılâp Yayınevi; Yaylalı, S. (2002). Aşağı Büyük Menderes Havzası ve Neolitik Kültürü. İçinde; I. Uluslararası Aşağı Menderes Havzası Tarih, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Sempozyumu (ss. 147-157). Söke: Adnan Menderes Üniversitesi.