Anıtsal tapınakların en büyük ve en önemlilerinden biri olan Apollon Tapınağı planı, mimarı stilleri ve boyutları ile bugüne kadar ulaşan Aydın’ın Didim ilçesinde bulunan dünyaca ünlü turistik bir cazibe merkezidir. Antik Çağda dünyanın üçüncü büyük yapısı ve Anadolu’daki en büyük bilicilik (kehanet) merkezi olarak bilinen Apollon Tapınağı MÖ VIII. yüzyılda yapıldı. Tapınağın son evresi MÖ 330 yıllarında yapılmaya başladığından Hellenistik dönem tapınağı olarak anılmaktadır. Tapınak, bir Arkaik dönem tapınağının bulunduğu alana inşa edildiğinden, öncesi hakkında bilgi kısıtlıdır. Roma döneminde bile tamamlanamayan ve uzun süre yapılaşmanın devam ettiği tapınak İon, Dor ve Korinth mimari stillerinin özelliklerini barındırmaktadır.

Arkaik dönemdeki halinde Apollon Tapınağı 85x38 metre ölçülerinde İon düzeninde dekatylos dipteros planlı yani çift sıra sütunla çevrili bir mabet yapısıdır. Apollon Tapınağı ile Milet arasında kehanetler hakkında görüş almak isteyen kişiler tarafından dört günde geçilen kutsal yol olarak isimlendirilen yaklaşık 5-7,5 metre genişliğinde 16,5 kilometre uzunluğunda taş zeminli bir yol bulunmaktadır. Yolun kenarlarında mermer Brankhid heykelleri yer almaktadır.

Apollon Tapınağı’nın antik kaynaklara göre mitolojik kurucusu bilici (kahin) Brankhos’dur. Arkaik dönemde Pers istilasına kadar Apollon Tapınağı’nın yönetiminin Brakhidler olarak isimlendirilen soylu rahiplerin elinde olduğu varsayılmaktadır. Bir başka mitolojik efsaneye göre, Tanrı Apollon Didim’de çoban Brankhos ile karşılaşır, onu sever ve biliciliğin sırlarını ona öğretir. Daha sonra ışık ve güneş tanrısı Apollon adına öğrendiği sırları insanlarla paylaşmak amacıyla tapınağı ilk olarak Brankhos inşa eder ve Brankhos’un soyundan gelen Brankhidler tarafından yönetilir.

Antik metinlere göre Apollon Tapınağı dönemin ticaret ve siyaset hayatına yön vermiştir. İnsanların çeşitli konularda tapınak rahiplerinin kehanetlerine göre faaliyetlerine yön verdikleri bilinmektedir. Yunan tarihçisi Heredot’tan edinilen bilgiye göre, Mısır Kralı Nekoss’un kazandığı savaş sonrasında savaş kıyafetini Tanrı Apollon’a adadığı, yine Lidya Kralı Kroisos’un tapınağa hazine gönderdiği bilinmektedir.

Apollon Tapınağı Arkaik dönemden Helenistik döneme kadar değişik evreler yaşamıştır. Arkeolojik verilere göre Apollon Tapınağı’na ait en eski veri bir sekos duvarı olup MÖ VIII. yüzyıl sonu- VII. yüzyıl dönemine dayanmaktadır. Arkaik dönemde oldukça önemli olan Apollon Tapınağı, MÖ 494 yılında İon ayaklanmaları nedeniyle zarar görmüştür. Apollon Tapınağı’nın bugün görülen şekli İskender sonrası döneme aittir. Tapınak yaklaşık MÖ 300 yıllarında Hellenistik dönemde İskender’in komutanlarından biri olan I. Seleukos tarafından yeniden inşa edilmeye başlanmıştır. Kitabelerden elde edilen bilgilere göre inşaatı Roma döneminde devam etmiştir. Son Roma İmparatoru olan Theodosius’un Hıristiyanlığın yayılmasıyla birlikte Paganizmin sembolü olarak görülen tapınağa karşı savaş açmasının, MS IV. yüzyıl sonlarında tapınağın önemini kaybetmesinde etkili olduğu düşünülmektedir. Tarih boyunca en büyük zararı 1493 yılında yaşanan depremde görmüştür.

Bugünkü Apollon Tapınağı yedi basamaklı 3,5 metre yüksekliğinde bir kaide üzerindedir ve orta kısmında on üç basamaklı giriş merdivenlere sahiptir. Apollon Tapınağı çok geniş bir yapı olması nedeniyle üzeri çatıyla kapatılmıştır. Tapınakta 109x51 metre ölçülerinde 124 sütun bulunmaktadır. Ön salonun gerisinde 5x19 metre yüksekliğinde bir kapı ile geçişin sağlandığı tapınağa gelenlerin giremediği orakl adı verilen kahin salonu vardır. Kahin salonunun pencereleri olmayıp iki büyük sütun çatıyı taşımaktadır. Tapınağın arka tarafından merdivenlerle inilen ve dışarıya bağlantısının ön salonun iki tarafından inen meyilli tünellerle sağlandığı Adition isimli kutsal iç avlu bulunmaktadır. 53x21 metre ölçülerinde olan iç avlunun batısında sekos (kült heykelinin bulunduğu), doğusunda 15 metre genişliğe sahip 24 basamaklı merdiven yer almaktadır. Apollon Tapınağı’nda en dikkat çeken kalıntılardan biri Antik Çağ yapılarında sıklıkla kullanılan ve yapıları kötülüklerden koruduğuna inanılan Medusa kabartmasıdır.