Bilecik Şerbetçiotu

GASTRONOMİ DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Coğrafi İşaretli Ürün

Şerbetçiotu, Cannabinaceae familyasından bira ve ekmek yapımında, ilaç ve kozmetik sanayinde kullanıldığı bilinen çok yıllık, tırmanıcı, tıbbi, aromatik ve keyif bitkisidir. Dünyada üretimi çok eski zamanlara dayanmakla birlikte Türkiye’de şerbetçiotu yetiştiriciliğinin ilk denemeleri 1930’lu yıllar ile İkinci Dünya Savaşı sırasında gerçekleşmiştir. 1965 yılında Türkiye genelinde yapılan araştırmalar ve çalışmalar sonucunda şerbetçiotu sadece en verimli bölge olan Bilecik’in Pazaryeri ilçesinde yetiştirilmeye başlanmıştır. 2024 yılına kadar Türkiye’de tek şerbetçiotu üretilen bölge Bilecik/Pazaryeri olmakla birlikte günümüzde en çok bu bölgede şerbetçiotu yetiştirilmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2024 yılında Türkiye genelinde 759 ton şerbetçiotu üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu miktarın 758 tonu şerbetçiotu ekilen 1319 dekar alanda Pazaryeri/Bilecik bölgesinde üretilmiştir. 

Şerbetçiotu hasadı her yıl temmuz ayının sonu ile ağustos ayının ilk haftalarından başlayarak eylül ayına kadar sürebilmektedir. Şerbetçiotunun hasat zamanını belirleyen faktörler ise yeşil kozalak yapraklarının sarı veya altın sarısı renge dönmesi, kozalaktaki muhafaza yapraklarının yumuşaması ve nemli hale gelmesi, bitkinin kendi kokusunu yaymaya başlaması olarak belirtilmektedir. Bitkinin yapısında bu fiziksel faktörlerin oluşmaya başlaması şerbetçiotu kozalağında mevcut lupulin maddesinin en fazla olduğu zamanı işaret etmektedir. Lupulin maddesinin fazla olması ürün kalitesi açısından oldukça önemlidir. 

Şerbetçiotu temel olarak iki şekilde hasat edilmektedir. Bunlardan biri bitkinin sarmış olduğu iplerin kesilmesi ve bitkinin toprak üzerine indirilerek kozalakların el ile toplanması iken ikincisi ise işleme tesislerinde makine ile hasat işlemidir. Hasat işlemi gerçekleştikten sonra şerbetçiotu kurutularak kullanıma hazır hale getirilmektedir. Kurutma işlemi yapılmazsa kozalakların bünyesindeki mevcut nem ürünün kalitesinin düşmesine ve kozalakların yapısında küflenmelere ve bozulmalara sebep olabilmektedir. Kurutma işleminden sonra dinlenmeye alınan kozalaklar balyalama işlemi yapılarak gerekli analizler gerçekleştirildikten sonra balyalar dağıtılıp toz haline getirilerek sıkıştırma işlemi gerçekleştirilmektedir. Sıkıştırılmış ve granül hale getirilen şerbetçiotu pelet olarak isimlendirilmektedir. Pelet haline getirme amacı ise taşıma, muhafaza ve kullanım esnasında kolaylık sağlaması ile muhafaza edilen alandan tasarruf etmektir.    

Şerbetçiotu bünyesindeki barındırdığı asitler ve kimyasallar sayesinde bira üretiminde karakteristik tatların ortaya çıkmasını sağlarken birada meydana gelebilecek tat/aroma bozulmalarının engellenmesine de sebep olmaktadır. Bu yönüyle şerbetçiotu bira üretimi açısından vazgeçilmez bir üründür. 

Bilecik Şerbetçiotu 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunmak üzere 30.11.2020 tarihinde mahreç işareti verilerek Bilecik Ticaret ve Sanayi Odası tarafından tescil ettirilmiştir. Uzun yıllardır yörede şerbetçiotu yetiştiriciliğinin yapılması ile edinilen bilgi ve deneyim Bilecik Şerbetçiotu yetiştiriciliğinin önemli etkenlerinden biridir. Bunun yanı sıra iklim şartlarının ve toprak yapısının yörede elverişli olması bu etkenlerden bir diğeridir. Bu etkenler sayesinde Bilecik Şerbetçiotunun coğrafi sınıra özgü üretim şekli vardır ve coğrafi sınır ile ün bağı bulunmaktadır.

Referanslar

Başkaya, Z. (2011). Bilecik İlinde Şerbetçiotu Üretiminin Coğrafi Esasları, Doğu Coğrafya Dergisi, 16(25): 209-230; https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/93696b6a-eb40-4ee1-9ac3-d38b41e8c02a.pdf, (Erişim tarihi: 28.03.2025); https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Crop-Production-Statistics-2024-53447, (Erişim tarihi: 28.03.2025); https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr, (Erişim tarihi: 28.03.2025).