Beydağları Sahil Milli Parkı

Doğal ve Kültürel Miras Ulusal Park

(Antalya, 1972 - )

1972 yılında 69.800 hektar büyüklüğünde ilan edilen Beydağları Sahil Milli Parkı, Antalya ili sınırları içindedir. Sınırlar, 1988 tarihinde 34.425 hektar olarak revize edildi. Deniz ve ormanın iç içe olduğu Park’ın ana kaynak değerlerini; orman, yüksek dağ ve kıyı ekosistemleri, biyolojik çeşitlilik ile Likya dönemine ait arkeolojik kalıntılar oluşturmaktadır.

Beydağları, ana kaya itibariyle başlıca serpantin ve kalkerden oluşmaktadır. Milli park, kıyıdan itibaren batıya doğru yükselmektedir. Alanın en yüksek noktasını Tahtalı Dağı (2.366 metre), en düşük yerlerini kıyı şeridi oluşturmaktadır. Milli parkta kıyı kumulları, derin vadiler, dolinler, mağaralar gibi jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar bulunmaktadır. Göynük Çayı, Kesmeboğazı Deresi ve Kocaçay derin vadiler içinde akmaktadır. Göynük Çayı Vadisi karakter olarak kanyon, diğer vadiler ise genellikle klasik V tipi vadilerdir. Dolinler, Tahtalı Dağı’nda yoğunlaşmaktadır. Beş adet karstik mağara (Akyarlar, Büyük Dipsiz, Küçük Dipsiz, Molla Deliği Mağaraları) bulunmaktadır. Beldibi Mağarası’nda Mezolotik kültürleri içeren altı tabaka tespit edilmiş olup yerli ve yabancı turistlere açık arkeolojik sit alanıdır. En önemli akarsular, Belpınar ve Beldibi Dereleri, Göynük Çayı, Kesmeboğazı Deresi, Ağva Çayı, Sarımeşe Deresi, Kocaçay, Adrasan Deresi’dir.

0-2.365 metre yükselti farklılığı olan milli park, kıyı ekosistemleri ile yüksek dağ ekosistemlerini barındırmaktadır. Tahtalı Dağı, mili parkın floristik açıdan en önemli bölgesi olup 23 bitki dünyada sadece burada yetişmektedir. Zengin biyolojik çeşitliliğe sahip milli parkın kıyı kesimlerinde kızılçam, yükseldikçe yerini karaçam ve sedir almaktadır. Ayrıca; boylu ardıç, kokulu ardıç, gürgen, sakız ağacı, yabani zeytin, sandal, keçiboynuzu, defne, tespih gibi bitki türleri de alanda yetişmektedir. Tahtalı Dağı’ndaki kızılçam ormanları, Türkiye genelinde en büyük ve en iyi durumdaki alçak arazi kızılçam ormanı örneklerinden biri olması nedeniyle uluslararası önem taşımaktadır. Beycik yakınlarında ve bazı yerlerde Akdeniz servisinin lokal saf ve karışık toplulukları görülmektedir.

Milli parkta; yaban keçisi, vaşak, kurt, oklu kirpi, Anadolu sıvacısı, balık baykuşu, yılan kartalı, ada doğanı, gökdoğan, sakallı akbaba gibi önemli türler üremektedirler. Akdeniz foku Kemer ve Karaöz arasındaki kıyı alanlarını ve adaları kullanmaktadır. Likya semenderi dünyada sadece bu alanda yaşamaktadır. Deniz kaplumbağalarının yumurta bıraktığı Çıralı sahilleri özel koruma altındadır.

Milli parkın bulunduğu yörenin tarihinin MÖ 690 yılına kadar uzanmaktadır. Milli parkın barındırdığı en önemli arkeolojik değerler, antik Likya Yolu ile bu yol üzerindeki Olympos, Chimaera, Phaselis ve Idyros antik kentleridir. Likya Yolu, eski bir ticaret yoludur. Yol Avrupa’daki en uzun dördüncü, dünyanın da en güzel 10 yürüyüş rotasından biri olarak kabul edilmektedir. Doğa ve tarih tutkunları için ideal olan yol, kimi zaman kıyı şeridinde kimi zaman da 1800 metre yükseklikte seyretmektedir.

Helenistik Devir’de kurulan Olympos, Likya Birliği’nin önde gelen şehrinden biridir. MÖ 78 yılında Roma hakimiyetine girdi. Kent, Demirci Tanrı Hephaistos için yapılan açık hava sunaklarıyla da büyük bir ün sahibi oldu. Çıralı’da Homeros’un İlyadasında geçen Olympos’nun sönmeyen ateşinin bulunmaktadır. Alanda; rıhtım, hisar, akropol, tiyatro, hamam gibi kalıntılar dışında Hıristiyanlığın ilk yıllarından kalma 12 adet Bizans kilisesi bulunmaktadır. Kentte faaliyetin XIII. yüzyıl sonrasında sona erdiğini söylenmektedir.

Phaselis antik kenti, MÖ VII. yüzyılda kuruldu. Üç limana sahip oluşu, konumu ve zengin orman bölgelerine yakınlığı nedeniyle önemli bir liman ve ticaret merkezi olarak bilinmektedir. Şehir geçmişte, Rodos krallığı, Persler, İskender, Roma, Likya, Bizans, Selçuklu medeniyetleri hakim oldu. Olympos ile beraber devamlı korsanların taarruzlarına uğrayan şehir MS III. yüzyılda önemini yitirdi. Pahseliste; su kemerleri, duvarlar, hamamlar, agora ve tiyatro gibi kalıntılar bulunmaktadır. Bizans dönemimde Piskoposluk Merkezi olmuştur. Şehrin nekropol ve tapınak kısmında henüz kazı çalışması yapılmadı.

MS III. yüzyıldan itibaren önemli denizcilik ve ticaret merkezi olan Idyros antik kenti; Selçuklu, Anadolu Beylikleri ve Osmanlı hâkimiyetinde kaldı. Yapılan kazılarda Bizans dönemine ait duvar ve kilisesi kalıntıları ile Nekropol bulunmaktadır. Mnara antik kentindeki yapıların incelenmesi tamamlanmamış olup ticari agora, meclis binası gibi yapı kalıntıları bulunmaktadır. Chimaera antik kenti, Adrasan Limanı ve Gagai antik kenti Park’ta görülmesi gereken diğer tarihi yerleşimlerdir. Olympos ve Idyros Antik Kentleri, 1. ve 2., Phaselis ve Mnara antik kentleri Birinci Derece Arkeolojik Sit Alanı’dır.

Milli parkta 15 adet günübirlik kullanım alanı, üç adet kamp alanı, üç adet tur güzergâhları, yürüyüş yolları, üç adet mola noktası, iki adet manzara seyir noktası, yaban hayatı gözlem noktaları, kaya tırmanış alanları ve iki adet yamaç paraşütü atlama alanı bulunmaktadır. Milli parkta; antik şehirler dışında Sıçan Adası, Üç Adalar, Pırasalı Ada, Tuzla Adaları, Sulu Ada, Top Adası, Beş Adalar, Şıldanlar Adaları, Ateş Adası, Gelidonya Feneri görülmesi gereken diğer yerlerdir. Milli parkta, tüm deniz sporları, zengin bitki örtüsü ve jeolojik yapı gözlemi, çadırlı kamp, arkeolojik alan gezileri, doğa yürüyüşleri, doğa sporları (yamaç paraşütü, kaya tırmanma vb.), piknik, fotoğrafçılık, konaklamalı tatil (otel, motel, bungalov vb.) imkânları sunmaktadır. Milli park içinde ulaşım Antalya-Kemer-Kumluca karayolu ile sağlanmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

http://beydaglari.tabiat.gov.tr/, (Erişim tarihi: 17.10.2019); Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (2015). Beydağları Sahil Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı Analitik ve Sentez Raporu; http://bolge6.ormansu.gov.tr/6bolge/AnaSayfa/milliparklar/beydaglarisahilmilliparki.aspx?sflang=tr, (Erişim tarihi:17.10.2019); Üstüner, H. ve Yavuz, M. (2018). Beydağları Sahil Milli Parkı’nın Florası, Faunası ve Likenleri. Antalya: Antalya Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü.