Berlin Döneri

GASTRONOMİ Gastronomik Değer Döner Kebap

Berlin Döneri veya Alman dönerinin kökeni, İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar uzanmaktadır. İlk Alman dönerinin, 1954 yılında Sovyetler Birliği dışişleri bakanı ve heyetinin Doğu Almanya'nın Potsdam şehrindeki Kloster Keller adlı restorana gelmesi üzerine, restoran sahibi tarafından hazırlandığı düşünülmektedir (Söyler 2023: 19). Dönerin Almanya'da popüler hale gelmesinde ise 1960 yılında Türkiye'den Stuttgart'a göç eden Malatyalı aşçı Kadir Nurman'ın önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Nurman, fabrika işçilerinin hızlı yemek yeme ve Türk mutfağına özgü lezzetleri tüketme ihtiyacını karşılamak amacıyla 1972 yılında bir döner büfesi açmıştır. Onun hazırladığı döner kebabın beğenilmesiyle birlikte, bu lezzet Almanya genelinde hızla yaygınlaşmıştır (Congar 2020). Bununla birlikte, Kadir Nurman'dan önce döneri Almanya'ya getirdiğini iddia eden kişiler de bulunmaktadır. Örneğin, Nevzat Saim 1969 yılında Reutlingen şehrinde, Mehmet Aygün ise 1971 yılında döneri Almanya'ya tanıttığını öne sürmektedir. Ancak, 2011 yılında Türk Döner Üreticileri Federasyonu, Kadir Nurman'ı "ekmek arası dönerin mucidi" olarak kabul etmiştir (Congar 2020).

Alman döneri üretiminde dana, kuzu, koyun, keçi, tavuk veya hindi gibi farklı et türleri kullanılabilmektedir. Etler, yoğurt, soğan rendesi, kekik, pul biber, tuz ve karabiber gibi malzemelerle marine edilir. Hazırlanan döner karışımı, buzdolabında dinlendirildikten sonra şişe geçirilir ve isteğe bağlı olarak dondurulabilir veya pişirilebilir. Pişirilen döner, lavaş veya pide ekmeği içinde servis edilir. Dönerin üzerine sarımsaklı yoğurt sos, biberli kırmızı sos, mayonez, ketçap, cacık, susamlı yoğurt, körili mango sos veya harissa gibi çeşitli soslar eklenebilir. Garnitür olarak ise marul, domates, salatalık, rendelenmiş havuç, kırmızı lahana, kırmızı soğan, turşu, kızarmış patates ve peynir gibi malzemeler kullanılmaktadır (Sirkeci 2016: 146; mustafademirs-gemuesekebap.de 2023; The Taste Atlas 2024a; The Taste Atlas 2024b). Bazı çeşitlerde kızarmış patlıcan, kabak, biber, havuç ve koyun peyniri gibi farklı garnitürler de tercih edilebilmektedir (mustafademirs-gemuesekebap.de 2023).

Referanslar

Congar, K. (2020). Döner kebap Almanya'nın nasıl 'milli fast food'u oldu? Döneri Almanlar'a sevdiren Kadir Nurman kim?, https://tr.euronews.com/2020/08/15/doner-kebab-almanya-n-n-nas-l-milli-fast-foodu-oldu-donerin-mucidi-malatyal-kadir-nurman, (Erişim tarihi 28/04/2024)); Mustafademirs-Gemuesekebap.De, (2023), Die Story, https://www.mustafademirs-emuesekebap.de/bio, (Erişim tarihi 28/04/2024); Sirkeci, İbrahim, (2016). Transnational Döner Kebab taking over the UK, Transnational Marketing Journal, 4(2): 143-158; Söyler, İrfan (2023), Döner Hakkında Her Şey. İstanbul: 23 Yayıncılık; The Taste Atlas (2024a), How Türkiye's döner kebab became Germany’s No.1 street food, https://www.tasteatlas.com/how-turkiyes-doner-kebab-becamegermanys-no1-street-food, Erişim Tarihi (28.04.2024). The Taste Atlas (2024b), Authentic Döner Kebab Recipe, https://www.tasteatlas.com/doner-kebab/recipe/german-doner-kebab, (Erişim tarihi 28.04.2024); Varol, E. (2024). Ultrasonikasyonun Döner Kebabın Marinasyon Süresine ve Duyusal Niteliklerine Etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.