Ankara Mutfağı
GASTRONOMİ Türk Mutfağı DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Anadolu Mutfağı Gastronomik Değer Mutfak Kültürü
-
2025
Ankara tarih boyunca birden fazla medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Ankara, Anadolu’nun kalbinde yer alan önemli yerleşim yerlerinden biridir. Bu özelliği sayesinde mutfak kültürü de oldukça zenginleşmiş ve farklı toplulukların etkisiyle çeşitlenmiştir. Hititler'den Friglere, Roma’dan Bizans’a ve nihayetinde Selçuklu ile Osmanlı’ya kadar uzanan bir tarihsel birikimin izleri Ankara’nın geleneksel yemeklerine de yansımıştır. Her medeniyet, bu coğrafyada kendi damak zevkini ve yemek yapma biçimlerini bırakmıştır. Celali isyanları XVII. yüzyılda Anadolu’yu kasıp kavurmuştur fakat o sırada Ankara büyük bir yangın felaketiyle karşı karşıya kalmış ve şehirdeki yerleşim alanlarının büyük bölümü tahrip olmuştur. Bu yıkım, kentin hem fiziki yapısını hem de sosyal ve kültürel yaşamını derinden etkilemiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun gerileme döneminde Ankara, ekonomik ve kültürel anlamda sönük bir süreç geçirmiş, bu dönemde mutfak kültüründe de bir duraklama yaşanmıştır.
Ancak, XX. yüzyılın başlarında Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti ilan edilmesiyle Ankara’nın kaderi değişmiştir. Başkent oluşuyla birlikte şehir, Anadolu'nun dört bir yanından yoğun göç almaya başlamıştır. Bu göçler, farklı yöresel mutfakların Ankara’ya taşınmasına olanak sağlamış, böylece yerel mutfak büyük bir çeşitlilik kazanmıştır. Köylerden gelen geleneksel tarifler ile şehirleşmenin getirdiği modern mutfak anlayışı birleşerek yeni bir sentez oluşturmuştur.
Günümüzde Ankara mutfağı, Türkiye’nin en zengin mutfakları arasında yer almaktadır. Yapılan çeşitli araştırmalara göre Ankara, sahip olduğu 93 farklı geleneksel yemek çeşidiyle Türkiye'deki en zengin üçüncü yöresel mutfak konumundadır. Bu yemeklerin arasında özellikle tarhana çorbası, Ankara tavası, öllüğün körü, tamtak tiridi gibi özgün ve yerel tatlar dikkat çekmektedir. Ayrıca kış aylarında tüketilen erişte, kuskus ve kurutulmuş sebzeler gibi hazırlıklar, halen Ankara'nın kırsal mutfak geleneğinde önemli yer tutmaktadır.
Bu zengin mutfak kültürü sadece yemek çeşitliliğiyle değil, aynı zamanda pişirme yöntemleri, malzeme kullanımı ve sofraya yansıyan geleneksel pratiklerle de dikkat çeker. Misafirperverlik, sofrada paylaşım, bayram yemeklerinin hazırlanışı ve özel günlerdeki yemek ritüelleri, Ankara halkının yemekle olan bağının kültürel boyutunu ortaya koymaktadır.
Ankara’nın mutfak kültürü, iklim ve coğrafi koşullar nedeniyle uzun süre saklanabilen gıdalara dayanmaktadır. Kurutma ve turşulama teknikleriyle yiyeceklerin dayanıklılığı artırılmış; bu bağlamda yoğurt, tarhana ve bulgur gibi ürünler öne çıkmıştır. Yerel yemekler arasında etli tencere yemekleri, çorbalar, hamur işleri, pilavlar, sebze yemekleri, ve tatlıları oldukça çok, çeşitlidir. Beypazarı güveci, Arabaşı, Ankara tavası, madımak, gözleme, Beypazarı kurusu ve şibit tatlısı gibi özgün lezzetler bu mutfağın karakterini yansıtmaktadır.
Ankara’nın gastronomi turizminde gelişim göstermesi açısından coğrafi işaretlerin önemi büyüktür. Coğrafi işaretler, ürünlerin belirli bir bölgeyle özdeşleşmiş kalitesini ve ününü belgeleyen yasal tanımlamalardır. Türkiye genelinde 200'den fazla ürün tescillenmiş olup, bunlardan bazıları Avrupa Birliği tarafından da tanınmıştır. Ankara’ya ait “Ankara Tava,” “Ankara Döneri” ve “Ankara Simidi” coğrafi işaret almış önemli örneklerdir. Bu bağlamda, 2017 yılında Ankara Ticaret Odası tarafından düzenlenen “Coğrafi İşaretli Ürünler Zirvesi” ile yerel ürünlerin korunması ve markalaştırılması konularında farkındalık artırılmaya çalışılmıştır.
Ankara'nın Yöresel Yemekleri
Çorbalar: Arabaşı Çorbası, Çalma Aşı,Düğün Çorbası, Mantı Erişteli Yeşil Mercimek Çorbası Çorbası, Toyga Çorbası, Tutmaç Çorbası, Bulgur Çorba, Mercimekli Tarhana Çorbası.
Et yemekleri: Ankara Tavası, Ankara Yaprak Döneri, Beypazarı,Güveci, Çökel, Ankara Tava (Fırında), Ballı Tirit, EtliTirit (Kutludüğün Usulü),
Sebze Yemeği: Beypazarı, Yaprak Sarması, Islama, Kezi Pancarı Akşam Yemeği, Bici Aşı, Madımak Yemeği, Keme, Kuru Domates, Patlatma, Akşam Yemeği
Hamur işleri: Ay Çöreği, Beypazarı Kurusu, Gözleme, Kaşık Atması, Kaygana, Koçhisar Usulü Tahinli Pide, Köy Bazlaması, Kutludüğün, Somunu, Tandır Çöreği, Tava Böreği (Bohça Böreği), Yabanabat Pidesi, Yarımca, Yazma Çöreği, Yufka Böreği, Bayram Çöreği, Beypazarı Simidi, Kaşık Atması, Köftel Böreği, Kül Çöreği, Mantı,Yabanabat Pidesi.
Pilavlar: Börülceli Bulgur Pilav, Etli Pilav, , Keşli, Makarna, Öllüğün Körü, Kapama Pilavı, Koçhisar Usulü Bulgur Pilavı.
Tatlılar: Beypazarı Baklavası, Şibit Tatlısı Çıkınağıl Asıdası, , Çir Kavurması, Nallıhan,Usulü Hoşmerim, Öküz Helvası, Pişmaniye, Zerde, Cevizli Pekmez Sucuğu, Haşide Tatlısı, Çir Hoşafı, GazeteBaklavası, Sarığ Burma.
Referanslar
Ankara Ticaret Odası (2017). Coğrafi İşaretli Ürünler Zirvesi, (Erişim tarihi: 29.04.2025); Bilmez, E. (2022). Yöresel mutfakların sürdürülebilirliği kapsamında mutfak şeflerinin düşüncelerinin araştırılması: Bursa ili örneği. (Yüksek lisans tezi): Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü; https://www.atonet.org.tr/Projeler, , (Erişim tarihi: 29.04.2025); Şensoy, F. ve Tiritoğlu, S. (2018). Beslenme Arkeolojisi: Günümüz Ankara Yemeklerinde Geçmişin izleri, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi. 2(1): 209-233; Tuna, M. ve Özyurt, B. (2018). Ankara'da Gastronomi Turizminin Değerlendirilmesi : Nitel Bir Araştırma (Değerlendirme Ankara'da Gastronomi Turizminin Nitel Bir Araştırması), Turizm ve Gastronomi Çalışmaları Dergisi. 6(3): 73-87.