Altınbeşik Mağarası Milli Parkı
(Aydınkent, Antalya, 1994 - )
-
2019
Antalya’nın İbradı (Aydınkent) ilçesine bağlı Ürünlü Köyü’nün güneydoğusunda bulunan Altınbeşik Mağarası Milli Parkı 1994 yılında ilan edildi. Milli parkın en önemli kaynağı, adını bulunduğu Altınbeşik Tepesi’nden alan Altınbeşik Mağarası’dır. Bunun dışında, mağaradan çıkan suyun döküldüğü Manavgat Çayı, orman ekosistemi, zengin bitki ve hayvan türleri ile karstik topografyası alanın dikkat çeken diğer unsurlarıdır. Büyüklüğü 1146 hektar olan milli parkın 1044 hektarı ormanlık, 73,8 hektarı kayalık, 28,8 hektarı tarım alanıdır.
Üst Kretasede yaşlı kireçtaşları içinde oluşan mağara; ilk kez 1966 yılında, Türkiye Sepoloji Derneği'nin kurucu ve onur başkanı Dr. Temuçin Aygen tarafından keşfedildi. 1966-1967 yıllarında İngiliz ve Fransız mağaracıların denemeleri sonucunda kamuoyuna tanıtıldı. Daha sonra birçok mağaracı tarafından keşfi için defalarca girilen mağaranın bugüne kadar araştırılabilen kısmı kollarıyla birlikte 5500 metreyi bulmaktadır. En yüksek noktası 101 metredir.
Üst üste üç katlı bir mağara sisteminden oluşan Altınbeşik Mağarası, Türkiye’nin en güzel mağaralarından biridir. Üst seviye aktivitesini tamamen yitirmiş olup devamlı kurudur. Tabanında büyük kaya blokları dikkat çekmekte olup sarkıt ve dikit oluşumları görülmektedir. Yağışlı mevsimlerde aktif olan alt ve orta seviyelerde bir yeraltı akarsuyunun olduğu anlaşılmıştır. Oluşumu devam eden orta seviyenin tabanı daha çok dere yatakları özelliğindedir. Burada kaya blokları geniş yerler kaplar, yer yer kum ve çakıl depoları ile traverten oluşumları görülür. Yağmurlu mevsimlerde sualtında kalmaktadır. Mağaranın girişinden itibaren ilk 200 metre mağaranın alt seviyesi olup devamlı su altındadır. Alt seviyede Türkiye’nin en büyük (400 metre) yeraltı gölü, gölün orta kısmında doğal bir kaya bloğundan oluşmuş köprü bulunmaktadır. Bu bölümün son kısmında dik bir çıkış vardır. Bu çıkış ve bitişik duvarlar mağaranın, beyaz renkli kalın 44 metrelik dikey damlataş (traverten) oluşumları bakımından en güzel yerini oluşturmaktadır.
Çok uzun ve büyük bir yeraltı sisteminin çıkış ucunda bulunan Altınbeşik Mağarası, daha kuzeyde bulunan düzlüklerden yer altına inen suların toplanarak tahliye edildiği bir ana yeraltı deresi görevini görmektedir. Büyük Düden, Oruç Düdeni ve Feyzullah Düdeni’nden gelen sular Manavgat Çayı’na boşaltılmaktadır. Bu büyük yeraltı su sistemi, kuş uçuşu 100 kilometreden fazla uzunluğu ile dünyadaki en uzun ve büyük karstik sistemlerinden biridir. Mağara içinden çıkan su Beyşehir Gölü ile bağlantılıdır.
Mağarada kış ve ilkbaharda debisi kuvvetli su boşalımları olmaktadır. Güz aylarında mağarada birçok gölcük (20 civarında) oluşmaktadır. Mağara ancak yaz ve sonbahar aylarında girişe uygundur. Mağarada sandal ve kayıklarla gezinti yapılabilmektedir. Her gün ziyaret edilebilen mağaranın giriş bölgesinde ziyaretçiler için oturma grupları, piknik masaları, çöp kutuları, taş kaplama yürüyüş yolu ve kameriye bulunmaktadır. Milli park; zengin bitki örtüsü ve jeolojik yapı gözlemi, mağaracılık, doğa yürüyüşü, piknik, fotoğrafçılık, yaban hayatı gözlemciliği, olta balıkçılığı imkânları da sunmaktadır. Ürünlü köyü ile mağara arasında yer alan dört buçuk kilometrelik yol sonunda karşılaşılan manzara, Ürünlü köyünde yer alan yöreye has Düğmeli Evleri görülmesi gereken yerlerdir.
Altmış dokuz adedi endemik olmak üzere toplam 605 bitki türünün yaşadığı milli parkta, maki bitki örtüsü hâkim olup sedir, ardıç ve kızılçam yayılış göstermektedir. Milli parkta eski patika yolları canlandırılmış, bitki tanıtım gezileri ve doğa yürüyüşleri yapılmaktadır. Ürünlü köyü ile Altınbeşik Mağarası arasında yaklaşık bir veya bir buçuk saat süren bir yürüyüş yolu parkuru mevcuttur.
Milli park içinde yaban keçisi, sincap, yaban domuzu, tilki ve yarasa gibi memeli türleri, kaya kartalı, atmaca, kızıl şahin, kerkenez, kınalı keklik gibi kuş türleri, Manavgat Çayı’nda iki balık türü Dağ Alası ve Gökkuşağı Alası yaşamaktadır.
İbradı ilçesine 10 kilometre uzaklıktaki Ürünlü Köyü'nün dört kilometre güneydoğusunda yer alan mağaraya kadar araç ile gidecek yol mevcuttur. Mesai saati bitiminde mağara ziyarete kapatılmaktadır.
Referanslar
https://www.atlasdergisi.com/arsiv/kitaplar/turkiye-gezi-parklari-atlasi/42/5/1., (Erişim tarihi: 15.10.2019); Çingilbel, İ. ve Gökçeoğlu, M. (2010). Flora of Altınbeşik Cavern National Park (İbradı-Akseki, Antalya/Turkey, Biological Diversity and Conservation, 3 (3): 85-110; http://altinbesik.tabiat.gov.tr/, (Erişim tarihi: 15.10.2019); http://bolge6.ormansu.gov.tr/6bolge/AnaSayfa/milliparklar/altinbesikmagarasimilliparki.aspx?sflang=tr, (Erişim tarihi: 15.10.2019); Kaya, B., Şimşek, M. ve Akış, A. (2015). Altınbeşik Mağarası Milli Parkı’nın (İbradı/Antalya) Fiziki Coğrafya Özellikleri ve Ekoturizm Potansiyeli, International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (2): 521-544.