İncirliin Mağarası (Milas, Muğla)

DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS Sit Alanı Mağara

Muğla'nın Milas ilçesi sınırları içerisinde Gökçeler köyünde yer alan İncirliin Mağarası, gerek mağara içi damlataşları ve doğal çevrenin güzelliği, gerekse turizm hareketlerinin yoğun olduğu bir bölgede bulunmaları nedeniyle; turizm amacıyla kullanıma son derece uygundurlar. Kıyı veya deniz turizmine alternatiflerin arandığı bir dönemde, bu mağaralar, bölge için önemli bir merkez oluşturabilir. Mağaranın giriş ağzı, deniz yüzeyinden 110 metre yukarıda yer alır.

İncirliin Mağarası çevresi Menderes Masifi ve Neojene ait örtü kayalardan meydana gelmiştir. Mağara, masifin dış kılıfından olan Alt Triyas yaşlı metakumtaşı, metakonglomera ve metapelitten oluşan karstik olmayan birim ile onun üstüne dikordant olarak gelen Orta Triyas yaşlı dolomitik kireçtaşlarının kontak zonunda eğimli bir şekilde gelişmiştir. Altta uzanan karstik olmayan birim, İncirliinin oluşumunda karst taban düzeyi konumdadır. Mağara, karstik birimin aşınımıyla oluşan sıyrılma yüzeyindeki artık kireçtaşı parçası içinde gelişim göstermiştir. Milas güneybatısındaki 541 metre rakımlı Manastır Dağı’nın kuzeye bakan alt yamacında yer alan İncirliin, Değirmen Deresi'nin açtığı kanyon şekilli Uyku Vadisinin güney yamacında, dar bir anakaya sekisi arkasında ağızlanmıştır.

İncirliin çevresi Miyosen, Pliyosen ve Kuvaterner'e ait rölyef sistemlerinden meydana gelmiştir. Bu aşınım yüzeyleri, akarsu ve faylarla parçalanarak farklı düzeylerde yer alırlar. İncirliin, güneyindeki Manastır Dağı'nın yamaçlarına ve Değirmen Derenin oluşturduğu kanyon şekilli Uyku Vadisi'ni üst kesimlerine karşılık gelen Pliyosen reliyef sisteminin içerisinde yer alır. Pliyosen sonlarında gelişmeye başlayan mağara, Pleistosen’de Uyku Vadisi'nin açılmasıyla kesilmiş ve ağız kısmı gün yüzüne çıkmıştır.  Miyosen çökelleri üzerinde sürempoze bir şekilde gömülen Değirmen Deresi, mağaranın gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Dolomitik kireçtaşları içerisinde yatay olarak gelişmiş olan mağara sistemi, Değirmen Dere'nin yatağına Pleistosende hızlı bir şekilde gömülmesiyle parçalanarak vadoz zonda kalmıştır. Günümüzde tümüyle kuru yani fosil olan İncirliin, hidrolojik olarak kaynak konumlu bir mağaradır. Mağaranın gelişiminde, K-G doğrultulu bir fayın ve altta karst taban düzeyinin varlığı ile sahanın morfolojik gençleşmeye maruz kalması belirleyici olmuştur. Altta sedimanter kayalardan türeyen şistler (karst taban düzeyi) nedeniyle, üzerinde gelişmiş İncirliin, fay ve çatlak sistemlerinin yön vermesiyle kafesli bir yapı kazanmıştır. Mağara içi damlataş sütunları ise ana galeriyi çok sayıda salona bölmüştür.

Toplam uzunluğu 345 metre olup mağaranın girişe göre (±0 metre) en derin yeri -7 metrede iken en yüksek yeri +21 metrede yer alır. Birbirine bağlı beş salondan meydana gelen İncirliin’de, bu salonlar arasında geçişler çoğu yerde altı-yedi metrelik dik veya çok eğimli inişlerle olmaktadır. Bu diklikleri ve eğimleri, genel olarak damlataş birikimleri yaratmıştır. Genişliği üç-on metre ve tavan yüksekliği iki-yirmi metrelerarasında olan İncirliin, damlataş çökelimi ve şekillenmesi (sarkıt, dikit, sütun ve perde damlataşları, damlataş havuzları) bakımından son derece zengindir. Mağaranın hemen her bölümünde gelişmiş olan bu damlataşlar, kısmen fosilleşmiştir. Mağara giriş bölümünden sonraki kesimlerinde mağara tabanlarında, eğimine bağlı olarak, basamaklar damlataş havuzları gelişmiştir. Bunların derinlikleri bir-dört metreler arasındadır ve yıl boyunca da geneli kurudur. Mağara, giriş salonundan sonra ikiye ayrılır. Sola giden bölüm, Yarasalar Galerisi olarak isimlendirilir. Bu bölümün tabanı guanoyla kaplıdır. Sağa giden bölüm ise Havuzlu Salon olarak isimlendirilmiştir. Sütun ve damlataş havuzlarla kaplı olan bu bölümün sonunda her türden damlataşlarla süslenmiş olan Gösteri Salonuna (sağda) ve Damlataşlar Galerisine (solda) ayrılır. Mağaranın il bölümlerindeki damlataşlar, kısmen fosilleşmiş olmasına rağmen Damlataşlar Galerisi'ndeki damlataş çökelimi halen sürmektedir.

Gelişimini kısmen tamamlamış fosil bir mağara olan İncirliin kuru ve sıcak bir havası vardır. Ekim 1995’te yapılan ölçümlere göre, mağaranın önünde 26°C sıcaklık ve yüzde 65 mutlak neme karşılık; Giriş Salonu'nda 17°C sıcaklık yüzde 69 nem, Gösteri Salonu'nda 16°C sıcaklık ve yüzde 85 nem tespit edilmiştir. Ayrıca mağaranın hiçbir yerinde belirgin bir rüzgâr hareketi yoktur. İncirliin’de cüce yarasalardan oluşan büyük bir yarasa kolonisi yaşamaktadır.

Yoğun turizm hareketine sahip Bodrum-Milas karayolunun hemen yakınında bulunan İncirliinin içi, görünümleri son derece ilginç ve renkli dev sarkıt, dikit ve sütunlar ile farklı boyutlarda damlataş havuzlarıyla kaplanmıştır. Ayrıca mağaranın bulunduğu doğal çevre, Uyku Vadisi'yle birlikte milli park değerindedir. İncirliin 2008 yılında, Muğla Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun kararıyla “Birinci Derece Arkeolojik ve I. Derece Doğal Sit” olarak tescillenmiştir.

Referanslar

Nazik, L., Mengi, H., Özel, E. ve Aksoy, B. (1996). Gökçeler (Gökçeler, Milas) ve Yerküpe (Menteşe, Kavaklıdere) mağaralarının ön araştırma raporu. MTA Raporu Derleme No: 9896; URL1: http://www.milas.gov.tr/incirliin-magarasi, (Erişim tarihi: 12.02.2025).