Zülbiye Tatlısı, Osmanlı mutfağından günümüze kadar ulaşan, özellikle İzmir’in Bergama ilçesinde geleneksel olarak üretilen bir hamur tatlısıdır. Kızartılıp şuruba batırılan tatlılar arasında yer alan Zülbiye, hem tarihsel hem de kültürel açıdan önemli bir yere sahiptir. Geçmişte Osmanlı saray mutfağında sunulan bu tatlı, günümüzde Bergama ve çevresinde özel günler, düğünler ve festivallerde yapılmaktadır.

Zülbiye Tatlısının kökeni Osmanlı İmparatorluğu dönemine dayanmaktadır. Osmanlı mutfağının zengin tatlı çeşitleri arasında yer alan Zülbiye, daha çok Ramazan aylarında ve saray davetlerinde ikram edilirdi. Bergama’da ise bu tatlı, yerel kültürün bir parçası olarak günümüze kadar ulaşmış ve özellikle düğünlerde, mevlitlerde ve dini bayramlarda geleneksel bir tatlı olarak yapılmaya devam etmektedir.

Zülbiye Tatlısı, un, nişasta, su ve maya kullanılarak hazırlanan hamurun belirli bir süre mayalanması ile yapılır. Hamur, sıkma torbası veya özel delikli kaplar aracılığıyla sıcak yağa halka ya da örgü biçiminde dökülerek kızartılır. Kızaran hamurlar, yoğun kıvamlı şeker şurubuna batırılarak tatlandırılır. Geleneksel olarak renklendirme yapılmaz ve tatlı altın sarısı renginde servis edilir.

Zülbiye Tatlısı, kızartma ve şurup işlemleri nedeniyle yüksek enerji içerir. Temel olarak karbonhidrat ve yağ açısından zengindir. Ayrıca kullanılan un ve nişasta yapısı, yüksek glisemik indeksli bir tatlı olmasına neden olur. Mineral ve vitamin içeriği düşük olmakla birlikte, enerji ihtiyacının yüksek olduğu dönemlerde (örneğin oruç sonrası) tüketimi yaygındır.

Zülbiye Tatlısı ile Bergama Ramazan Helvası, hamurun kızartılıp şuruba batırılması bakımından benzerlik taşır. Ancak özellikle renklendirme, şekil ve tüketim gelenekleri açısından farklılık gösterirler. Bu nedenle ayrı tatlılar olarak kabul edilirler. 

Günümüzde Zülbiye Tatlısı daha çok Bergama ve çevresinde geleneksel yöntemlerle üretilmektedir. Endüstriyel ölçekte üretimi bulunmamaktadır. Ancak geleneksel tatlılara olan ilginin artmasıyla birlikte gastronomi turizmi kapsamında tanıtımı yapılmakta ve yöresel festivallerde sunulmaktadır. Modern mutfaklarda şeker oranı azaltılmış ya da farklı un çeşitleri kullanılarak daha sağlıklı versiyonları geliştirilmeye başlanmıştır.

Sonuç olarak Zülbiye Tatlısı; tarihsel geçmişi, yapım teknikleri ve kültürel önemiyle hem yöresel mutfak hem de Türk tatlı kültürü açısından korunması gereken önemli bir mirastır.