Yılan Kale
Doğal ve Kültürel Miras Örenyeri Sit Alanı Kale
-
2019
Adana’nın 35 kilometre doğusunda, Misis ile Ceyhan arasında, tarihi ipek yolu üzerinde yer almaktadır. Bu konumuyla dağ kaleleri zincirinin ilk halkasını oluşturmaktadır. Kale, boyutları ve tasarımı itibariyle Ortaçağ kaleleri içinde en etkileyici olanlardandır ve günümüze en sağlam şekliyle ulaşmayı başarmıştır. Malzemesi ve yapım karakteri bakımından bir Bizans kalesidir. Daha sonra Ermeniler ve Haçlılar'ın eline geçmiş olup günümüzdeki dokusu Memlüklü dönemine aittir. Bir rivayete göre Şeyh Meram adında kişi, burada yılan üretip, terbiye edermiş. Bu sebeple kale halk arasında Şahmaran Kalesi olarak bilinirmiş. Ünlü seyyah Evliya Çelebi de XVII. yüzyılda kaleden Şahmeran Kalesi adıyla bahsetmektedir. Seyyahlardan bazıları, kalede Şahmaran ile ilgili bir figür bulunduğundan da bahsetmektedir.
Sarp bir kayalık üzerine yapılmış olan kalenin korunması kolay, ama düşürülmesi çok zordur. Kale sadece iç kaleden oluşmaktadır. Kalenin ikişer katlı sekiz yuvarlak burcu olup, burçların araları mazgallıdır ki bunların ortaları ateş etmek için açık bırakılmıştır. Burçların ve surların tasarlanış biçimleri kaleyi dışarıdan gelen saldırılara karşı güçlendirmektedir. Kaledeki avluların tek giriş kapısı bulunmaktadır ve üst tarafı zeminden biraz daha yüksektedir. Ayrıca korunaklı bir bölümü vardır ve bu bölüme merdivenle ulaşılabilmektedir. Ancak her yöne gidiş-geliş pek de kolay değildir. İç kalenin doğu cephesinde ikinci bir sur vardır ve kaleye giriş burada bulunan surlardaki kapılar vasıtasıyla yapılmaktadır. Ayrıca iç kaleye geçişi sağlayan ana kapı bahsedilen diğer iki kapıdan daha yüksekte bulunmaktadır. Bu kapıya geçişin taşınabilir bir merdiven aracılığıyla sağlandığı düşünülmektedir. Kalenin ana kapısında, iki kademeli bir kemer anlayışı vardır. Bunlardan ilk kademenin sivri kemerli, ikincinin ise basık kemerli olduğu görülmektedir. Bu basık kemerin hemen altında düzgün kesme taşlar kullanılmış olan bir lento vardır. Basık kemerde iki aslan figürü bulunmaktadır ve bu aslan figürlerinin arasına bezenmiş bir insan figürü görülmektedir. Kalenin ana giriş kapısından sonra bir de kapıcı odası bulunmaktadır. Bu kapıcı odası iç kaleye giriş kapısına bitişiktir ve kare planlıdır. Ayrıca kapıcı odası Memlüklü mimarisinde de çok görülen çapraz tonozla örtülüdür. Kalenin kapısı, doğu ve batı yönlerinde bulunan iki kule ile korunmaktadır. Bu kulelerden batıdaki, kapıcı odasına bitişiktir. Ayrıca bu kapıcı odası iç kaleye açılmaktadır.
Yılan Kale’nin kuleleri bugüne kadar sağlam bir şekilde gelmiştir. Kalenin kuleleri iki katlıdır ve iç kısımları barınma mekânı olarak kullanılmaktadır. Ayrıca kulenin doğusunda kuzey yönüne açılan bir kapı vardır. Bunun iç kaleye girişi sağlayan ikinci kapı olduğu düşünülmektedir. Bu kapı da iki yanındaki kuleler vasıtasıyla korunmaktadır. Dış tarafından yuvarlak, iç tarafından ise dikdörtgen planlı bir yapı olan kulenin girişi güneydoğu tarafına açılan bir kapı ile olmaktadır. Kalenin ana giriş kapısını da koruyan kuleler vardır ve bu kuleler de dıştan dairesel planlı bir görünüm içindedir. Bu kuleler ana giriş kapısını korudukları için büyük bir önem arz etmektedir. Her iki kulenin de iki katlı olduğu görülmektedir. Ayrıca kalede kuleler arasında kalan yolda iki tuvalet bulunmaktadır.
Kalede bir şapel ve güneye bakan bir demir kapı vardır. Şapel, toplantı odasının kuzeyindedir ve doğu-batı yönünde dikdörtgen planlı olan şapelin üzeri beşik tonozla örtülüdür. Ancak günümüze yıkık bir şekilde ulaşmıştır. Sadece kuzey duvarı sağlam kalabilmiştir. Kalede güney-kuzey doğrultusunda sarnıçlar bulunmaktadır ve dikdörtgen planlı olup beşik tonozla örtülüdür. Sarnıcın en önemli özelliklerinden biri duvarların yere yakın kısımlarının doğal kayayla kaplanmış olmasıdır. Günümüzde sarnıçların üst örtüsünde yer yer yıkılmalar meydana gelmiştir. Kapıcı odasının kuzey-doğusunda beşgen plana sahip olan ve bugün yıkık bir durumda olan bir toplantı alanı bulunmaktadır.
Kalenin duvarları bir dantel gibi işlenmiştir. Ayrıca üzerinde bulunan Bizans, Haçlı ve Ermeni dönemlerinde yapılan onarımları gösteren duvar kalıntıları görülmektedir. Kalenin kule kapılarından biri üzerinde insan ve hayvan kabartmaları yer almaktadır. Yapı bu haliyle sanat değeri taşımaktadır.
Referanslar
Boran, A. ve Sözlü, H. (2013). Ceyhan Yılan Kale, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(25): 140-154; Eyice, S. (2001). Kale. İçinde; İslam Ansiklopedisi, (DİA), Cilt-24: (ss. 234-242). İstanbul: Tükiye Diyanet Vakfı Yayınları; Özman, Ö. (2000). Adana’nın Tarihsel Yapı Dokusu: Kaleler, Kervansaraylar-Hanlar ve Camiler. İçinde; E. Artun ve M. S. Koz (Editörler), Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne Adana: Köprü Başı (ss. 203-235). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; Sevgen, N. (1960). Anadolu Kaleleri. Ankara: Doğuş Matbaası.