Yeni Han (Bursa) (Koza Han)
Doğal ve Kültürel Miras Han
-
2020
Bursa’da, Ulu Camii ile Orhan Camii arasında konumlanmaktadır. 1491 yılında Sultan II. Bayezid tarafından, mimar Abdul-ûlâ bin Pulad Şah’a, İstanbul’daki cami ve medresesine gelir sağlamak amacıyla yaptırılmıştır. Han zaman içerisinde, ‘Beylik Han, Beylik Han-ı Cedidi Amire, Han-ı Cedid-i Evvel, Simkeş, Sırmakeş, Beylik Kervansaray, Eski- Yeni Han gibi farklı isimlerle de adlandırılmaktadır.
Han, 2014 yılında UNESCO Dünya Miras Listesine alınan Hanlar bölgesi içinde yer alıyor. Klasik han planına uygun olarak, bir avlu etrafında çevrelenmiş altlı üstlü odalar ile ahır ve depo kısımlarından oluşmaktadır. Yapının beden duvarları tek sıra kesme taş, iki sıra tuğla olmak üzere almaşık duvar örgüsüne sahiptir. Han’ın kuzeyinde açık ve kapalı çarşıya bağlanan, geometrik, renkli taş kabartmalarla bezeli, heybetli bir ana giriş kapısı yer almaktadır. Bu kapıdan dikdörtgen planlı avluya ulaşılmaktadır. Han, avlu etrafında iki katlı olarak inşa edilmiştir. Alt katta 50 oda bulunmaktadır. Ana girişin iki yanındaki merdivenlerden üst kata ulaşılmaktadır. Üst katta 52 adet han odası, odaların önlerinde de kubbeli revaklar bulunmaktadır. Revak kemerleri tuğladan örülüdür. Odalarda dış cepheye açılan ikişer pencere vardır. Avlunun ortasında kesme taştan inşa edilmiş, sekizgen planlı bir mescit yer almaktadır. Zeminden kemerli ayaklar ile yükseltilmiş mescidin altında şadırvan, merdivenle ulaşılan birinci katta da ibadet mekânı bulunmaktadır. Han’ın doğu yönünde tek katlı, özgün kullanımda ahır ve depoların bulunduğu; günümüzde ise yeme-içme mekânlarının yer aldığı İç Koza Han olarak da adlandırılan ikinci bir avlu yer almaktadır. Bu küçük avluda bulunan kapı, Orhan Camii yönüne açılmaktadır. Bir diğer kapısı da üst kattan güney yönünde, Ulu Camii ile Orhan Camii arasındaki Havuzlu Park’a açılmaktadır.
Eski dönemlerde ipek böceği koza satışının yapıldığı bir yer olan Han, kozalardan elde edilen ipek kumaşlar ile Bursa’nın tekstil merkezi olmasında etkin bir rol oynamıştır. Han, zaman içinde çeşitli onarım ve restorasyon işlemleri görmüştür. Günümüzde, üst katındaki odalar, ipekli kumaş satan dükkânlar olarak değerlendirilmektedir. Alt katta da hediyelik eşya ve tekstil ürünleri gibi çeşitli ürünlerin satıldığı dükkânlar ile çoğunlukla çay bahçeleri yer almaktadır. Oturma alanları ile düzenlenen avlu, asırlık çınarların gölgesinde insanların dinlenebilecekleri bir alana dönüştürüldü. Han’ın avlusunda zaman zaman, kozalardan iplik yapımının anlatıldığı etkinlikler düzenlenmektedir.
Referanslar
Dostoğlu, N. ve Dostoğlu, H. (2011). Bursa Kültür Varlıkları Envanteri: Anıtsal Eserler. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları: 249; Eyice, S. (2002). Koza Han. İçinde; Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (ss. 231-232). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; Kaplanoğlu, R. ve Elbas, A. (2008). Bursa Çarşısının İncisi: Koza Han. Bursa: Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları; Yalman, B. (2011). Bursa’nın Kültür ve Tabiat Varlıkları-3. Bursa: Bursa Çekirge Lions Derneği Yayınları: 618; Yüksel, İ.A. (1983). Osmanlı Mimarisinde II. Bayezid Yavuz Selim Devri. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları: 73-77.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
http://www.kozahan.org/, (Erişim tarihi: 08.09.2020).