Yelkenli Yat
Ulaştırma İşletmeciliği Yelkenli Yat
“Yolcu sayısı 36’yı geçmeyen, yük ve yolcu gemisi niteliğinde olmayan, tonilato belgelerinde ticari ya da özel yat olarak belirtilen deniz araçlarına” yat adı verilmektedir. Yatların motorlu, yelkenli ve hibrit olmak üzere türleri bulunmaktadır. Yelkenli yatlar günlük tur yapan guletler ve yarış tekneleri adı altında gruplara ayrılmaktadır. Yelkenli yatların ilkel anlamda kullanıldığı ilk dönem MÖ 4000’li yıllarda Mısır Firavunlarının Nil Nehri üzerinde gerçekleştirdikleri gezilere kadar uzanmaktadır. Yat kelimesinin kökeni Flemenkçe bir kelime olan ve avlanma anlamında kullanılan jachttan türemiştir. Yatlar, hafif olmaları nedeniyle yelkenleri ile hızlı yol alabildikleri için XVI. yüzyılda Hollanda’da ilk defa avcılık ve korsanları yakalamak amacıyla kullanılmıştır. 1850’li yıllara kadar yatların tamamı yelkenli tipinde iken, buharlı makinelerin ve özellikle Birinci Dünya Savaşı'nın sonrasında dizel motorların yardımcı ekipman olarak kullanılması ile yatların tonajlarında büyük bir artış yaşandı. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren eğlence ve spor amacıyla da kullanılan yatlar, ilk defa 1851 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde düzenlenen yat yarışları ile rekreasyonel bir ürün haline geldi.
Yat yarışları nedeniyle tekne ve yelkenlerin tasarımında gelişmeler yaşandı, yelken boyutunun küçülmesine rağmen teknelerin hızı arttırılabildi. Bunun yanında yelkenlerin üçgen şeklinde yapılmasının rüzgar gücünden faydalanmada daha verimli olduğunun anlaşılması ile yatların yapımında standartlaşmaya gidildi. Standartlaşma sonrasında yelkenli yatlar Uluslararası Yat Yarışları Birliği tarafından Finn, Flying Dutchman, Tornado, Star, Dragon, Soling, Windglider adlı sınıflara ayrıldı. Yatların boyları 34 feet uzunluktan 100 feete kadar farklılaşmaktadır. En fazla 36 yolcu kapasitesine sahip yatlarda yatçılar için kabin, mutfak, tuvalet ve duş bulunmaktadır. Tekne omurgasında eski yıllarda çelik kullanırken, günümüzde fiberglass kullanılmaktadır. 1950’li yıllardan itibaren yelkenlerde polyester tipinde kullanılan kumaşlar hem uzun süre kullanılabilmesi hem de gerilme özellikleri nedeniyle hafif yelkenli yat yapımına olanak sağlamaktadır. Günümüzde yelkenli yatların zorunlu durumlarda kullanılmak üzere içten takmalı motorları da bulunmaktadır. Bu tür yatlar daha çok yarışlarda kullanılmak üzere tasarlandı. Gezi yelkenlileri sınıfında kotralar, gezi tekneleri, yarış yelkenlileri ve açık deniz yarış yatları bulunmaktadır. Bu yatlar genellikle ahşaptan, çelikten, plastikten ve hafif alaşımlardan yapılmaktadır.
Yatların zevk amaçlı geziler için kullanılması ve yat yarışlarının birçok ülkede düzenlenmesi yat turizminin gelişmesinde de etkili oldu. Özellikle Karayipler, İspanya, Fransa, Türkiye, Yunanistan, Hırvatistan ve İtalya gibi destinasyonlar yat turizminde öne çıkan destinasyonlardır. Bununla birlikte, yatların denizlerde yarattığı kirlilik nedeniyle bazı ülkeler koruma amaçlı yasal düzenlemeler geliştirdi.
Yararlanılan Kaynaklar
Benny, D. J. (2016). Maritime Security: Protection of Marinas, Ports, Small Watercraft, Yachts, and Ships. Boca Raton: Taylor & Francis; Encyclopedia International. (1970). Encyclopedia International (On altıncı cilt). New York: Grolier; Sariisik, M., Turkay, O ve Akova, O. (2011). How to Manage Yacht Tourism in Turkey, Procedia Social and Behavioral Sciences, 24: 1014-1025.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Oluç, Ç. (1999). Sorularla Turizm İşletmeciliği ve Yat Turizmi El Kitabı. İstanbul: İTO Yayınları.