Mega Yat
Ulaştırma İşletmeciliği Yat İşletmesi
-
2019
Denizcilik geleneği açısından biraz zorlama bir tanımlama olsa da, denizcilikle ilgili birçok yayın ve kuruluşun jargonuna girmiş bulunmaktadır. Ryan Schulz Marina Dock Age Magazine adlı denizcilik ve su sporları dergisinde yayınlanan Megayachts Make Big Waves in Feet Lauderdale adlı makalesinde 25 metreyi geçen yatlar için bu terimi kullandı. 1990 yılına kadar mega yat denilince 30 metreden büyük yatlar akla gelmekteydi. 1990 yılından sonraki mega yat siparişlerinin boy alt sınırı 50 metre oldu. Dolayısıyla bu tarihten sonra 50 metre ve üzeri boydaki yatlara mega yat denmektedir. Özetle 30 metreden büyük yatlara donanım ve içerdiği lüks ile değerlendirilerek mega yat denilebilmektedir. Boyutlar konusunda belirsizlik olsa da, boy ve içerdiği lüks mega yat isimlendirmesinde belirleyicidir. Mega yatlar en iyi, yeni, büyük, lüks gibi ifadeler ile anılmaktadır. Artan sınırsız lüks talebini denizde karşılayan deniz araçları mega yatlardır.
Yapılan analizler, yakın gelecekte her yıl yaklaşık 24 metre ve daha büyük boydaki 800 adet yatın dünya yat filosuna katılabileceğini göstermiştir. 2006 yılındaki Monaco Yacht Show Fuarında açıklanan Uluslararası Lüks Yatçılık Ekonomik Raporu’nda açıklanan verilere göre mega yatlar olarak adlandırılan 24 metrenin üzerindeki tekne siparişleri 2003 yılından 2006 yılına yüzde 28 oranında arttı. Dünyada mega yat talebinin her yıl yaklaşık yüzde 20’ye varan bir hızla büyüdüğü kaydedilmekte ve bugün dünyada dört binden çok mega yat bulunmaktadır.
Ferretti, Sunseeker, CRN, Pershing, Azimut-Benetti, Palmer & Johnson, Abeking Rasmussen, Oceanco, Christensen, Guy Couach, Fairline, Rodriguez, Baglietto, Lürssen, Moonen gibi batı Avrupa ve Amerikan markaları bu endüstride köklü bir geçmişin ve geleneğin mirasçılarıdır. Bu işletmeler sipariş üzerine mega yat imalatının ötesinde marka olarak seri üretim yapan önemli işletmelerdir.
Küreselleşme ile artan zenginleşme ve konjonktür değişimi mega yat talebini artırdı. 2006 Dünya Varlık Raporu’na göre dünyada 8,8 milyon kişi bir milyon ABD Dolarının üzerinde, bunlardan 854 bin kişi ise 30 milyon ABD Doların üzerinde servete sahip bulunmaktadır. Net serveti bir milyon ABD Dolarının üstünde olan gerçek kişi sayısı süper yat talebinin belirlenmesinde, net serveti 30 milyon ABD ABD Dolarının üstündeki kişi sayısı da mega yat talebinin belirlenmesinde temel alınabilecek ekonomik değişken kabul edilmektedir. Yaşanan bu değişimin ve artan talebin etkisi ile Türkiye’de yat imalat sektörü çok hızlı gelişme göstermiştir. Deniz turizminin etkisi, coğrafi ulaşılabilirlik ve maliyet avantajı gibi nedenlerle Türkiye tersaneleri sipariş üzerine yat imalatında tercih edilmektedir. Bu tersaneler başarılı işlere imza attılar. Dünya sıralamasında mega yat imalatında Türkiye üçüncü sıraya kadar yükseldi. Türkiye yat imalatçıları sipariş üzerine imalat İngilizce Custom Built olarak ifade edilen üretimde başarılıdırlar. Türk işletmeleri mega yat kiralama, işletme ve yönetme gibi turistik hizmetler boyutunda varlık göstermemektedirler.
Mega yatların önemli sorunlarından biri, bağlama yeri yetersizliğidir. Artan mega yat sayısı ile bu yatların bağlanabileceği marina ve yat limanları dünya üzerinde de yeterli değildir. Deniz turizmi sektöründe hızla gelişen eğilim mega yat limanlarıdır. İstanbul, Antalya, İzmir’deki yat limanlarının rehabilite edilerek mega yatları alacak şekilde geliştirilmeleri ile Türkiye turizminin yat turizminde aldığı payın arttırılması, 2023 Türkiye turizm stratejisinde önerilmiştir.
Çok pahalı rekreasyonel deniz turizmi araçları olarak mega yatların en önemli ihtiyacı kaliteli insan kaynağıdır. Mega yat personeli olarak çalıştırılacak kişilerin nitelikleri ve sayıları yasal olarak belirlenmiştir. Mega yat çalışanları güverte, makine ve servis bölümü çalışanlarından oluşmaktadır. Servis bölümü çalışanları diğer yatçılar gibi temel denizcilik eğitimi ile alınması gereken zorunlu sertifikaları almak zorundadırlar. Yat sahibinin veya kiracıların tercihlerine göre aşçı seçimi belirlenmektedir. Aşçılar ve hosteslere mega yatta çalışmak için teamüller ve meslek bilgilerini içeren özel eğitimler verilmektedir. Servis personeli, yeme–içme konularında mega yat misafirlerinin, dini ve geleneksel tercihlerini bilmek zorundadır. Servis sektöründe Filipinli, güverte makine bölümlerinde İngiltere, Avustralya, Yeni Zelandalı, teknik konularda elektrik ve makine zabitlerinde eski doğu blokundan Polonya, Ukrayna gibi ülkelerin denizcilerinin sıklıkla mega yatlarda istihdam edildiği görülmektedir.
İngiltere’nin Ulaştırma Bakanlığı, 2018’de sektörde kullanılacak 19 bin İngiltere vatandaşı olacağını tahmin etmektedir. İngiltere’nin rakamları örnek olarak verilmiştir olup sektörün bir bütün olarak istihdam verilerini elde etmek zordur.
Türkiye, sahip olduğu kıyıları, yat turizm olanakları, kültür ve tarih zenginliği ile, özellikle mega yatlar için önemli bir uluslararası pazar imkanı sağlamaktadır. Mega yat kiralama yüksek katma değerli bir turistik hizmettir. Mega yat yönetiminde sunulan tüm hizmetler aynı şekilde yüksek katma değerli hizmetlerdir.
Referanslar
Gedik, M. (2010). Ekonomik Kriz, Yat ve Marina Sektörü, Gemi ve Deniz Teknolojisi Dergisi, 185: 39-45; Göksel, M.A. (2003). Mega yat İmgesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Haack, B ve Hoogs, D. (2000): Megayacht: True Stories of Adventure, Drama and Tragedy at Sea. Florida: Anhinga Publishing, ISBN-10: 0970313500; ISWAN International Seafarers’ Welfare and Assistance Network (2018). The Welfare of Superyacht Crew, Croydon; Kültür ve Turizm Bakanlığı (2007). Türkiye Turizm Stratejisi 2023, Ankara; Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (2008). Tersanecilik Sektörü ile İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Tuzla Tersaneler Bölgesinin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi Hakkında. Araştırma ve İnceleme Rapor, Sayısı:2008/1, Ankara; TURSAB (2007). Dünya’da Yat Turizmi ve Türkiye. İstanbul ISSN 1300-3364; Ünlüsü, C. (2004). Türkiye’de Mega Yat Yapımı, Gemi Mühendisliği ve Sanayimiz Sempozyumu, 24-25 Aralık 2004.
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Göksel, M.A. (2003). Mega yat İmgesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.