Erzurum’un Yeğen Ağa Mahallesi’nde bulunan caminin giriş kapısı üzerinde 0,29 x 0, 36 metre ölçülerindeki mermer üzerine işlenen altı satırlık kitabesine göre 1072 H. 1661 M. tarihinde Yeğen Hacı Ahmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. 2005-2006 yıllarında restore ettirilen caminin restorasyonu sırasında üzerinde “Vakfe hazihil mişkate licâm’ellezi benaha, Yeğen el-Hac Ahmed bin Muhammed sene 1094. Bu şamdanları Yeğen Hacı Ahmet Ağa, camiyi yaptırdıktan 22 sene sonra (1683) vakfetmiştir” yazılı şamdanlar bulunmuştur.
Kitabe metni;
Bu hayratın sahibine ya İlahi ruz-i mahşerde
Şefi’ ola tilavet olunan ayetler âbâ an ced
Hemân maksûdî tahsil-i rızaen hazretindir çün
Muvaffak eyle ya Rab itme hâcâtın kapundan red
Denildi tarihi ol-dem şefi’-i cânibden
Bu beytu’l-lâhı ma’mûr eyledi ilhamla Ahmed
Yapıyla ilgili bir diğer kitabe minber kapısına oyulmuştur. “Lâ ilâhe illallah Muhammedün Resûlullah 1094 (1683)” ifadesi ile başlayan metin “Çerağ-ı mescid ü mihrab ü emir, Ebubekir Ömer Osman ve Haydar, Fî Suudi inbinai bilcuhdil evfer, Aleyhim daimen rıdvan-ı kebir” şeklinde tamamlanmıştır.
Cami, enine dikdörtgen planda ahşap destekli bir şema özelliği ortaya koymaktadır. Yapının dış beden duvarları birbirinin tekrarı niteliğinde olup cephelerde açılan pencereler cephelere hareketlilik kazandırmakta ve harim mekânını aydınlatmaktadır. Güney cephede altlı üstlü dört, doğu ve batı cephede mahfil seviyesinde ikişer, kuzeyde ise harim seviyesinde iki pencere bulunmaktadır. Yapının kuzeybatı köşesinde yükselen minaresi kare kürsülü, silindirik gövdeli ve tek şerefelidir.
Yapının kuzeyinde altı ahşap sütun tarafından taşınan son cemaat yeri bulunmaktadır. Bu mekândan sivri kemerle eyvan tarzında düzenlenmiş, basık yuvarlak kemerli bir kapı açıklığı ile harim bölümüne geçiş yapılmaktadır. Kapıyı iki yandan sınırlandıran sütuncelerin başlıklarında balıksırtı örgü ve yıldız rozetler dikkat çeken detaylardır.
İbadet mekânı küçük ölçekte olup beden duvarları sıvalıdır. Giriş kapısı aksında, güney duvarda iki pencere arasına yerleştirilen taş mihrabın nişi, iki yanda sütuncelerle sınırlandırılmış, kavsara bölümü ise mukarnas ile dolgulanmıştır. Mihrap nişi ve kavsarası üç yönden silmelerle çevrelenerek sınırlandırılmıştır.
Mihrabın, batısına yerleştirilen klasik özellikteki ahşap minberinin köşk bölümü oldukça kısa tutulmuştur. Minberin kaş kemerli giriş kapısında, kemer boşlukları rumi dilimleri ve penç motifleri ile kompoze edilmiştir.
Harimin kuzeyine konumlandırılan ve mukarnas başlıklı ahşap sütunlar tarafından taşınan kadınlar mahfiline, duvar içerisine alınan merdiven ile çıkılmaktadır. Mahfilin ortasında dışa doğru taşıntı yapan dikdörtgen kesitli köşk bölümü yerleştirilmiştir.
Yapı, içten ahşap sütunların taşıdığı düz tavan ile kapatılırken dıştan kırma çatı ile koruma altına alınmıştır.
Referanslar
Berkli, Y. ve Özsağlıcak, Ş. (2019). Erzurum’da Bir Kısım Ahşap Direkli Caminin Restorasyon Öncesi ve Sonrası Durumunun Karşılaştırılması, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (Özel Sayı): 1941-1962; Gündoğdu H., Bayhan, A. A. ve Arslan M. (1960). Sanat Tarihi Açısından Erzurum. Erzurum; https://erzurumansiklopedi.com/yegenaga-camii, (Erişim tarihi: 27. 04. 2024); Konyalı, İ. H. (1960). Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi. İstanbul; Küçükuğurlu, M. (2020). Erzurum Camileri, Medreseleri, Kütüphaneleri. İstanbul: Çizgi Kitabevi; Yurttaş H. vd, (2008). Yolların, Suların ve Sanatın Buluştuğu Şehir Erzurum. Erzurum; Yurttaş, H. (2008). Bektaş ve Derviş Ağaların Hayratı, Erzurum ve Civarında Yaptırdığı Eserler. Erzurum; Yurttaş, H. (2016). Erzurum’un Yüzleri Derviş Ağa. Erzurum