Gürcü Kapı (Ali Ağa) Camii
Doğal ve Kültürel Miras Cami
-
2019
Erzurum’un, Gürcü Kapısı semtinde, Ali Ağa Mahallesi’ndedir. Yeniçeri Ağası Zahreci Ali Ağa tarafından 1608 yılında yaptırıldı. Yapı, kare planlı ve tek kubbe örtülü harim kısmı ve üç gözlü kubbe örtülü son cemaat yerinden müteşekkil, Klasik dönem Osmanlı tek kubbeli camilerinden biridir. Harim kısmının güneyinde düzgün kesme taş malzemeli, sade nişli ve profilli silmelerle kuşatılan mihrap, kuzeyinde ise sekiz ahşap destek üzerine bindirilen mahfil yer alıyor. Kuzeybatı köşede yer alan ve cami içerisinden ulaşılabilen minare, kesme taştan kübik bir kaide üzerine tuğladan silindirik gövdeli olarak yükselmektedir. Minarenin şerefe altı ve şerefe kısımlarında taş malzeme kullanıldı ve şerefe altı, iki sıra taş profil kuşağı ile hareketlendirilmiştir.
Cami, ikisi güney cepheye, ikisi kuzey cepheye, birer tanesi de doğu ve batı cephelere açılan, altı adet dikdörtgen formlu düz atkılı mazgal türü pencere ile aydınlanmaktadır. Cephelerin saçak hizasında tam orta aksa denk gelecek şekilde birer adet dikdörtgen formlu ve basık sivri kemerli pencere daha açılmıştır. Köşelerde düzgün kesme taş, aralarda moloz yonu taş kullanılarak inşa edilen yapının, duvarlarının kalın tutulduğu ve aşağıdan yukarıya doğru kademe kademe incelerek yükseldiği anlaşılmaktadır. Tromp geçişli kubbe örtünün sekizgen kasnağının dışa yansıyan her yüzeyine birer alçı şebekeli küçük aydınlatma pencereleri yerleştirilmiştir. Erzurum’daki Gürcü Kapı (Ali Ağa) Camii, tek kubbeli kare planlı ve üç gözlü son cemaat yerine sahip Klasik Osmanlı cami geleneğinin günümüze kadar gelen ender örneklerinden biri olup Erzurum’un tarih, kültür ve turizm potansiyelinin önemli unsurlarından ve sembol yapılarından biridir.
Referanslar
Başar, Z. (1977). Tarih Boyunca Çeşitli Hizmetleriyle Camilerimiz. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları; Beygu, A. Ş. (1936). Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi. İstanbul: Bozkur Basımevi; Konyalı, İ. H. (1960). Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi. İstanbul: Ercan Matbaası; Ünal, R. H. (1974). Erzurum İli Dâhilindeki İslami Devir Anıtları Üzerine bir İnceleme, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 6: 49-142.