Vani Efendi Mahallesi'nde yer almaktadır. İnşa kitabesi bulunmayan caminin Erzurum müftülerinden Vanlı Mehmet Efendi tarafından, minaresinin de “Kelhacı” şöhretli bir hayırsever tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. İstanbul'da, Vaniköy’de bir camisi bulunan Vani Efendi ayrıca Bursa Kestel’de bir cami ve hamam yaptırmış vefat edince kendisi de Kestel’de defnedilmiştir. Vani Mehmet Efendi, Erzurum’daki camini İstanbul’a gidip orada ün kazandığı dönemde ve vefat yılı olan 1685’den önce yaptırmış olmalıdır.

Günümüzde mevcut olan caminin yerinde İ. Hakkı Konyalı, 1960 tarihli kitabında moloz taş örgülü düz dam örtülü bir caminin bulunduğunu, son cemaat yerinin hemen sağında yer alan kalın minare kaidesinin taş, gövdesinin tuğla ile inşa edildiğini belirtmektedir. Ayrıca caminin solunda üç lüleli bir çeşmenin de varlığından söz etmektedir. 

Eski caminin yerine kaliteli bir kesme taş işçiliği ile inşa edilen bugünkü Vani Efendi Camii, kare planlı ve tek kubbeli bir şema yansıtır. Caminin son cemaat yeri diğer Erzurum camilerinden farklı olarak üç sütun tarafından taşınan iki gözlü bir düzenleme gösterir. Mukarnas başlıklı sütunlara oturan, sivri kemerlerle bağlanan son cemaat yerinin üzeri pandantiflerle geçilen kubbelerle kapatılmıştır. Bu kubbeler dıştan yüksek sekizgen kasnaklara oturmaktadır. Kubbelerin içerisi ve geçiş sistemleri kalemişi ile bezenmiştir. Caminin minaresi son cemaat yerinin kuzeybatısında taştan kaide üzerinde kalın silindirik gövdeli ve tuğladandır. Gövdenin ortasında tuğlaların farklı dizilmesiyle oluşturulan bezemesel bir kuşak görülmektedir. Şerefe altına taştan dört sıra silme ile geçilmiştir. Minarenin petek kısmı da tuğladan silindirik olup, üst kısmı iki sıra kesme taşla sonlandırılmıştır.

Son cemaat yerinde giriş kapısı, kuzey doğuya çekilerek eksenden kaydırılmıştır. Düz silmelerle dikdörtgen çerçeveye tamamlanan kapının asıl girişi basık bir kemerle sağlanmıştır. Kapının üzerinde mermer ayet kitabesi bulunmaktadır. Ayrıca kapının silmelerle belirlenen çerçevesinin üzerinde ahşaptan bir ayet levhası olup, burada H. 1383 tarihi ile Cahit Bektaşi adı geçmektedir. Cami doğuda üç, güney ve batıda iki pencere ile aydınlatılmaktadır. Alt pencereler sivri kemer alınlıklı olup, düz silmelerle belirlenen dikdörtgen çerçevelidir. Üst pencereler ise vurgulu sivri kemer alınlıklıdır. Caminin yüksek kubbe kasnağında üç yönde yuvarlak kemerli, alçı şebekeli pencerelere yer verilmiştir. Beden duvarlarını çerçeveleyen silmeler sekizgen kubbe kasnağını da dolanmaktadır.

İçeride ibadet alanının üzerini örten kubbeye geçiş sistemi pandantifler beden duvarlarının alt seviyelerine kadar indirilmiştir. Girişin karşısında güney yönde bulunan mukarnas kavsaralı taş mihrap bir silme ile çerçevelenmiştir. İki yanda başlıklı sütuncelerle sınırlandırılan mihrabın taç kısmı palmet ve lotuslarla bezenmiştir. Ahşap minberi ve kuzeyinde ahşap desteklerin taşıdığı mahfili sadedir. Erzurum camilerinde görülen ortak özelliklerden biri olan minareye ve mahfile çıkışın, girişin sağındaki pencere içerisinden sağlanması bu caminde de karşımıza çıkmaktadır. 

Dış mimarisi sade bir görünüm sergileyen caminin iç mimarisinde bezeme kubbe ve pencere alınlıklarında yoğunlaşmıştır. Kubbe ve kubbeye geçiş sistemi pandantifler kalemişi, pencere alınlıkları ise boya ile yapılan bezemelerle hareketlendirilmiştir. Bezemelerde ayet yazıları bitkisel motiflerle kompoze edilmiştir. Kubbe içerisindeki bezemelerde Hicri tarih ikiye bölünerek 13-83 ve Miladi 1963 olarak yazılmıştır. Kubbe yazılarında okunan Tevfik kaydı yazıların hattatı ya da nakkaşı olduğunu göstermektedir. Cami bezemelerindeki tarih kayıtlarından hareketle 1963’lü yıllarda günümüzdeki şeklini almış olmalıdır.