Yazıönü Han
Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han
-
2020
Günümüz Konya-Beyşehir karayolunun hemen yanı başında Kızılören Köyü yakınlarında inşa edilmiş olup, XIII. yüzyılda bölgede süre giden ticaretin durak noktalarından biri konumuna gelmiştir. Kızılören Hanı olarak da bilinmektedir. Han’ın 1980’li yıllarda barınak kısmının taç kapısında bulunduğu ifade edilen mermerden yapılı sülüs yazılı dört satırlık kitabesi günümüzde mevcut değildir. Ancak 1960’lı yıllarda kayda geçirilmiş bilgilerden elde edilenlere göre kitabede, Sultan I. Gıyaseddin Keyhüsrev saltanatının ikinci döneminde Emir Şah adı ile ünlenmiş Muhammed oğlu Emir Kutluh tarafından 1206 senesinin Ağustos/Eylül ayında yaptırıldığı bildirilmektedir.
Kuzey-batı güney-doğu doğrultusunda dikdörtgen bir planlama yapılmış, giriş cephesi ise batı yönündedir. Bölgeye adını veren kızıl taşların (tüf) Han’ın inşası sırasında yakın ocaklardan temin edildiği anlaşılmaktadır. Yapı dıştan 27,88x54,11 metre boyutlarında olmakla birlikte avlu ve barınak bölümlü iki yapı kütlesi halinde meydana getirilmiştir. Avlu kısmı barınak kısmına göre daha geniştir. Kışlık kısım olarak nitelendirilen barınak 17,50x25,0 metre avlu ise 25x24,50 metre ölçüsünde büyükçe bir yapıdır (1960’lı yıllarda yapılan ölçümlere göre). Hemen hemen her noktasında kullanılan kesme taş işçiliği çevresindeki hanlara göre daha özenlidir. Giriş cephesi iki katlı ve ortadan öne doğru çıkıntılı olacak şekilde planlanmıştır. İki katlı olan bu cephenin kuzey kısmı iki ayaklı bir revaktır. Yapının üst katına ise giriş kısmının güney-doğu duvarındaki basık kemerli kapı açıklığıyla dâhil olunan avludan ve bahsedilen duvarın diğer yüzündeki tek kollu, ara sahanlıklı iki merdivenle (sağlı-sollu) ulaşılmaktadır. Merdivenlerden kuzeydeki, bağımsız olarak dikdörtgen şeklinde planlanmış ve haç tonozla örtülü olan mescide, diğer merdiven ise iç içe iki oda olarak tasarlanmış bölüme geçit sağlamaktadır.
Avlu birbirine benzer karşılıklı dört adet eyvana sahip olmakla birlikte bu eyvanların üzerleri sivri beşik tonozla kaplıdır. Avlu ile barınak bölümünün birleştiği köşelere simetrik vaziyette avlu eyvanlarına doğru açılan iki dikdörtgen biçimli oda inşa edilmiştir. Her iki odanın da penceresi mevcut değildir bu sebeple buranın kiler vazifesi görmüş olabileceği düşünülmektedir.
Yapının cephe inşasında kullanılan çoklu köşe kuleleri diğer kervansaraylardan farklılık göstermektedir. Süslemeli ögesi olarak sadece mihrap bulunmaktadır. Mihrap kavsarası istiridye motifi şeklinde düzenlenmiştir. Barınak kısmının taç kapısı dikdörtgen işlenmeden sade olarak bırakılmış taç kapı nişi ile sivri kemer gözünden ibarettir. Bir zamanlar kemer içindeki alanın ortasında kitabesi bulunmaktaydı. Dikdörtgen planlı olarak planlanan barınak kısmı, doğu-batı doğrultusunda duvar bedenlerine sivri kemerlerle birbirine bağlanmaktadır. Toplamda 10 ayak vasıtasıyla üç sahına ayrılan barınakta sahınlardan ortadaki daha yüksek ve geniştir. Yan sahınların tonozları ikişer adet takviye kemerine sahiptir. Barınak kısmının güney ve kuzey cephelerinde ikişer adet mazgal pencere mevcuttur. Ayrıca bu kısmın yan duvarlarında kandil konulmak üzere konsollar bulunmaktadır. Han’ın hemen yakınında 25 metre derinliğinde ağzı dilimli mermer bilezikli bir kuyu ve 300 metre doğusunda Küçük Han-posta menzil hanı bulunmaktadır.
Han, 2008 senesine kadar oldukça atıl durumdayken bu yıllarda tekrar ayağa kaldırma çalışmaları başlatılmış, 2011 senesinde ise, Konya Belediyesi tarafından bir kere daha yenileme yapılarak bugünkü kullanımına kazandırıldı. Günümüzde kafe, restoran olarak kullanılmaya devam etmektedir.
Referanslar
Baş, A. (1998). Anadolu Selçuklu dönemi Konya Kervansarayları, Sanatsal Mozaik Dergisi, 33: 68–69; İlter, İ. (1969). Tarihi Türk Hanları. Ankara: Kara Yolları Genel Müdürlüğü; Karpuz, H. (2007). Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları: Konya Kızılören Hanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı; Karpuz, H., Bozkurt, T. ve Mirmiroğlu, İ. M. (2008). Konya-Kızılören’deki Tarihi Yapılar Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Van Çevre ve Kültür Derneği Uluçam Armağanı; http://www.selcuklumirasi.com/architecture-detail/kiziloren-hani, (Erişim tarihi: 04.05.2020); https://www.konya.bel.tr/haberayrinti.php?haberID=3068, (Erişim tarihi: 04.05.2020).