Yat Limanı (Marina) İşletmeleri Yönetimi

Kavram Ulaştırma İşletmeciliği Yat İşletmesi Yönetim ve Organizasyon

Deniz turizmi hızla gelişme gösteren turizm çeşitlerinden biridir. İnsanların şehir hayatının yoğunluğu nedeniyle doğaya ve denize özlem duyması, ekonomik gelir düzeylerinde görülen artış ve teknolojik gelişmelere paralel olarak yatçılık ve yat limanı (marina) sektörünü önemli hâle getirmiştir. Marina, yabancı dilde liman olan ve İngiltere’de özellikle denizden yararlanma olanaklarını ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Marinalar yatların konaklamalarını sağlayan deniz ve tatlı su limanlarıdır.

Türkiye’de 1960’lı yıllarda gelişen yat turizmi çeşidi ile yat limanları konusu gündeme geldi. 1967 yılında kurulan Bakanlıklar Arası Yat Limanlarını Planlama Tetkik Komisyonu yat limanları ile ilgili çalışmalar yaptı. Ayrıca, 1968-1972 yıllarını kapsayan İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda kurulması ön görülen yat limanları zincirlerinin etkin ve verimli bir şekilde işletilmesi Ulaştırma Bakanlığı’na bırakıldı. 1975 yılından sonra Turizm Bakanlığı tarafından yat turizmi konusu üzerine yoğunlaşılmış ve bazı yat limanlarının inşa edilmesi gereken yerler tespit edilerek hizmete açıldı. Günümüz itibariyle Türkiye’nin de yer aldığı Akdeniz çanağına uğrayan yat sayılarının toplamı yaklaşık bir milyona ulaştı ve bu sayıda her geçen yıl önemli derecede artış olmaktadır. Akdeniz çanağında faaliyet gösteren yat limanı işletmeleri kapasiteleri açısından ele alındığında Fransa, İspanya ve İtalya kapasitelerinin yüzde 75’lik bir kısmını oluşturmaktadır. Ancak, bu ülkelere daha fazla yatırım yapacak yerlerin oldukça az olması, Batı Akdeniz’in kirlenmesi gibi nedenler Doğu Akdeniz ülkelerini daha makul hâle getirmiştir. Bu nedenle Türkiye’nin turizm açısından bölgede diğer ülkelere rekabet üstünlüğü sağlaması ve mevcut 18.545 adet yat bağlama kapasitesinin 2023 yılına kadar 30. bine çıkarılması hedefine ulaşması gerekmektedir. Bu kapsamda, mevcut yat limanlarının sürekli iyileştirilmesi, yeni yat limanlarının iyi bir fizibilite çalışması yapılarak inşa edilmesi ve hem mevcut hem de yeni inşa edilen yat limanlarının yönetiminde söz sahibi olan kamu kurumları ve özel kuruluşlarla işbirliği yapılması önem arz etmektedir.

Yat limanı işletmeleri yönetim şekillerine göre, kamu ve özel sektöre ait işletmeler olmak üzere iki şekilde ele alınmaktadır. Kamuya ait yat limanı işletmeleri, mülkiyetleri kamuya ait olan ve yatırımları devlet tarafından yapılan yat limanı işletmelerini ifade etmektedir. Yönetimleri belediyeler tarafından sürdürülmekte, stratejileri bu doğrultuda uygulanmaktadır. Tarihsel gelişimine bakıldığında kamu tarafından gerçekleştirilen zamanla yönetimi özel sektöre geçerek özelleştirilen yat limanları da bulunmaktadır. Türkiye’de yönetim şekli kamu olan ve faaliyetlerine devam eden yat limanı işletmeleri Ege ve Akdeniz bölgelerinde yoğunluk göstermektedir. Özel sektöre ait olan yat limanı işletmeleri ise mülkiyetleri gerçek ya da tüzel kişilere, karma olarak adlandırılan ve mülkiyetleri farklı kişilere ya da kamuya ait olan ama yatırımları özel sektör tarafından yapılan yat limanı işletmeleridir. Yat limanı işletmelerinin yönetimleri, özel yerli, özel yabancı ya da karma olarak sürdürülebilmektedir ve stratejileri de bu doğrultuda uygulanmaktadır. Yat limanlarına yatırım yapacak olan özel sektör girişimlerinin, devletten teşvik almaları mümkündür. Kamu-özel sektör işbirliği olarak adlandırılan Yap-İşlet-Devret modeli (YİD) bu konuda verilebilecek en önemli örnektir. 2003 yılına kadar YİD modeli ile sadece bir proje bitirilmiştir. Günümüzde ise projesi tamamlanmış ve faaliyete devam eden yat limanı işletmeleri 10 adede yükseltilmiştir.

Referanslar

Muslu, A. (2017). Yaşanabilir Kıyı Kentleri İçin Marinaların Yönetimi ve Organizasyonunun Önemi, Kent Akademisi, 2(10): 123-138; Sevinç, F. ve Güzel, T. (2016). Yat Turizmi. İçinde; T. F. Çakmak ve F. İstanbullu Dinçer (Editörler), Deniz Turizmi (ss. 89-155). Ankara: Detay Yayıncılık; Turizm Bakanlığı. (1992). Yat Turizm Master Planı. Ankara: Turizm Bakanlığı Yatırımlar Genel Müdürlüğü; Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2018). Denizcilik Sektörü Raporu. Ankara: Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı. (2013). Ülkemizde Yat Limanı (Marina) İşletmeciliği Raporu. Ankara: Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı.