1972 yılında Van merkezinde yer alan binasında hizmete başlayan ve 2011 Van depremleri sonrasında kullanılamaz hâle gelen ve 2018 yılında tamamen yıkılan yapıdır. Eski Van Müzesi olarak adlandırılan bu yapı yapılmadan önce, yaklaşık 1930’lu yıllarda Van şehir merkezinde müzecilikle ilgili hareketler başladı. Van ve çevresinde bulunan Urartu dönemine ait çivi yazılı zafer stelleri ile Akkoyunlu ve Karakoyunlulara ait koç, koyun şeklindeki mezar taşlarının bir araya getirilmesiyle ilk önce müzenin depo binası oluşturuldu. Sayıları giderek artan taşınabilir kültür varlıkları ile birlikte, 1945 yılında Müze Memurluğu oluşturuldu ve 1972 yılında da, eserlerin daha iyi korunup teşhir edilmesi amacıyla Van Müze Müdürlüğü kuruldu ve şehir merkezindeki binasına taşınarak müze faaliyetini sürdürdü. Van Müzesi o dönemlerde; Van, Hakkari, Bitlis ve Muş illeri ile çevre ilçe, köy ve hatta mezraları kapsamında müzecilik görev ve faaliyetlerini yerine getirdi.

Van Müzesi, kapalı 435.85 metrekare, açık 419.63 metrekare olmak üzere toplam 855.48 metrekare alan üzerine kurulan, 1500 adet eserin sergilendiği, ancak deposunda 40 bin civarı sergilenemeyen eserin istiflendiği, iki katlı küçük bir yapıydı. Van Müzesi’nin açık alanını oluşturan bahçesinde Urartu dönemine ait çivi yazılı zafer stelleri, kitabeler ve Tanrı Teişebe kabartması, Akkoyunlu ve Karakoyunlulara ait hayvan şeklindeki mezar taşları ile Selçuklular dönemine ait mezar taşlarından oluşan zengin bir taş eserler koleksiyon sergileniyordu. Van Müzesi, biri arkeolojik diğeri etnografik eserlerinin sergilendiği iki sergileme bölümüne sahipti. Zemin katta yer alan arkeolojik eserler salonunda Prehistorik dönemi’nden Urartu dönemi sonuna kadar olan eserler kronolojik bir sıra ile teşhir edilmekteydi. Tilkitepe ve Kızdamı yerleşmelerinden elde edilen obsidiyen ve keremik aletlerinden oluşan Prehistorik buluntular MÖ 3000’e ait aletler ve seramikler ile MÖ 2000’e ait boya bezemeli seramik örneklerinin yer aldığı salonda asıl önemli grubu Urartu dönemi eserleri oluşturmaktaydı. Çünkü Van, başkentliğini yaptığı Urartu Devleti’ne ait çok çeşitli ve zengin eserlerini nedeniyle Dünyanın En Büyük Urartu Müzesi durumundadır.

Karagündüz Nekrepol kazısına ait mezar buluntuları Çavuştepe, Toprakkale, Van Kalesi, Aşağı-Yukarı Anzaf Kaleleri ve Ayanıs Kalesi kazılarında ortaya çıkarılmış olan pişmiş topraktan çanak ve çömlekler, bronzdan miğferler, kılıçlar, kemerler, mutfak kapları ile duvar mozaikleri gibi buluntular satın alınmıştı. Müzeye kazandırılan diğer eserler Urartu döneminin ihtişamını gözler önüne sermekteydi. Taş eserler salonu olarak sergilenen iç avluda ise Neolitik dönemine ait Trişin Yaylası kaya resimleri, Urartu dönemine ait çivi yazılı kitabeler ve Gevaş Selçuklu Türk Mezarlığı’ndan getirilen taş sandukalar ile Van’ın geçmiş tarihinin bir özeti canlandırılmaktaydı.

Van Müzesi birinci katında yer alan Etnografik eserler salonunda, Van-Hakkâri yöresinin kilimlerinin oluşturduğu eşsiz bir dokuma eserler koleksiyonu, Van yapımı gümüş, bilezikler, tepelikler, küpeler, gerdanlıklar, tütün tabakları, farklı malzemelerinden tespih ve ağızlıklar ile bronzdan mutfak kaplar teşhir edilmekteydi. Değişik tarihlere ait el yazısı Kur’an-ı Kerim’ler ve edebi eserlerin de yer aldığı Etnografik eserler salonunun bir köşesinde yer alan, Van’ın otantik yapısını gözler önüne seren Şark Köşesi, ziyaretçilerin beğenilerini kazanmaktaydı.

1995 yılının sonu itibarı ile Van Müzesi’nde arkeolojik ve etnografik eserlerin toplamı 36.739 adetti. Bu eserlerin dağılımı ise 17.199 adet arkeolojik, 1002 adet etnografik, 17987 adet sikke, dört adet tablet, 394 adet mühür baskısı ile 153 adet el yazması şeklindeydi. Müzenin fiziki mekân sıkıntısından dolayı müzede yer alan eserlerin çok az bir bölümü teşhir edilerek sergilendi. Diğer tarihi eserler ise müzenin bodrum katında yer alan depolarda uzun süre yer aldı.

Van Müzesi, 2011 yılında 7.2 büyüklüğündeki meydana gelen depremde birçok tarihi yapı gibi, orta hasarlı olarak etkilendi. Daha önceden, müzenin eser sergileme kapasitesinin yetersizliği nedeniyle yeni müze yapılması ile ilgili başlayan çalışmalar, bu süreçte Van Valiliği ile Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hızlandırıldı. Müze içeresindeki tüm eserler 2012 yılında inşaatı başlanan ve 2015 yılında tamamlanan, Van Kalesi’nin kuzeydoğusunda inşa edilen Urartu Müzesi’ne taşınınca, Van Müzesi binası da 2018 yılında yıkılarak tarihe karıştı.