Urfa (Şanlıurfa) Pencer (Pazı) Boranısı

Gastronomi Anadolu Mutfağı Yemek/Yiyecek

Etin ve bulgurun buluştuğu lezzetiyle mideye, görüntüsüyle göze hitap eden Urfa (Şanlıurfa) Pencer (Pazı) Boranısı önemli yöresel yemekler arasında yer almaktadır. Şanlıurfa kendine özgü yemek çeşitleriyle Türkiye’de tanınmış kentlerimizden biridir. Bu mutfak kültürünün özgün olmasının nedenlerinden biri dünyaca tanınırlığı ve klasik yemek kitaplarında yer bulmasındandır. Buna en güzel örnek bir saray yemeği olan Borani verilebilir. 

Türkiye'nin önemli gastronomi kentlerinden Şanlıurfa aynı zamanda kadim bir şehirdir. Dolayısıyla geçmişten izler taşıyan mutfağı da oldukça çeşitlidir. Bu yemek çeşitlerinden biri de hazırlanması epey zahmetli ve tadımı doyumsuz olan Boranı ya da Boranidir. Hazırlanışı meşakkatli olduğundan evlerde özel misafirlere hazırlanır. Genellikle kış aylarında tüketilmektedir.  

Olayların gelecek kuşaklara aktarılmasının yöntemlerinden biri de onun hikâyeleştirilmesidir. Hikâye kültürel miras turizminin sürdürülebilirliğinin sağlanmasında başat rol oynamaktadır. Ayrıca hikâye aktarımı destinasyonların farklı ve önemli bir çekicilik unsurudur. Bu çerçevede, Şanlıurfa’da geleneksel yemeklerin birer hikayesi vardır. Rivayete göre, Emevi Halifesi Me'mun ile zevcesi Boran Hatun’un düğün merasiminde bu yemek davetlilere verilir.  Çok beğenilen yemeğe Boran Hatun’un ismine atfen boranı ismi verilir. Zamanla bu yemek kültürel etkileşimle Urfa’ya ulaşır ve geleneksel bir davet yemeği olur.  

Birçok kentte ev yemeği olarak yapılagelen bu yemek kullanılan malzemeye bağlı olarak çeşitli adlarla anılmaktadır. Örneğin ıspanak ve kabakla yapılan Borani Hatay, Bakla ve kemeyle yapılan borani yine Urfa yöresine atfedilmektedir. Antep usulü borani ise, mevsim sebzelerine göre yapıldığından belirli bir malzemesi bulunmamaktadır. Ancak çoğunlukla pazıyla yapılır ve Urfa usulüyle büyük benzerlikler gösterir. 

Boranı, Türk Patent ve Marka Kurumu'nca 316 tescil numarasıyla tescillenmiştir. Coğrafi işaret sicil belgesine göre, bu coğrafi işaret (mahreç işareti), 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 16.08.2017 tarihinden itibaren korunmak üzere 29.12.2017 tarihinde tescil edilmiştir. 

Beş kişilik boranı yemeği için gereken malzemeler: Dört yüz gram kuzu parça et, dört yemek kaşığı sade yağ, bir kilogram pencer sapı (pazı), bir su bardağı nohut, bir su bardağı lolaz (börülce), az miktar tuz, bir kâse sarımsaklı yoğurt. 

Köftesinin hazırlanması için gereken malzemeler: İki yüz gram kara et, üç su bardağı köftelik ince bulgur, iki dilim ıslatılmış ekmek, bir çay kaşığı tarçın, bir çay bardağı pul biber (isot), dört su bardağı sıvı yağ. 

Hazırlanışı: Kuşbaşı doğranmış kuzu eti sade yağda kavrulur. Et kavrulurken isteğe bağlı olarak salça da ilave edilebilir. Daha sonra küçük küpler halinde doğranmış pencer sapları ete ilave edilip karıştırılır. Islatılmış nohut ve börülce karışıma eklenir. Üzerine dört su bardağı et suyu katılır ve tuzu eklenir. Düdüklü tencerede on beş dakika pişirilir.

Boranı yuvalağının (köftesinin) yapımı için de bir köfte leğenine üç su bardağı köftelik bulgur, isot, tuz, tarçın, dövülmüş kara et ve ıslatılmış ekmek alınarak çiğköfte gibi yoğrulur. Nohut büyüklüğünde parçalar alınarak avuç arasında yuvarlanır. Hazırlanan yuvalaklar kızgın yağda kızartılır. İlk aşamada hazırladığımız nohut ve pencer karışımdan bir miktar tabağa konur, üzerine kızarmış yuvalaklar eklenir. İsteğe bağlı olarak sarmısaklı yoğurt üzerine eklenip servis edilir.                              

Yararlanılan Kaynaklar

Akalın, L. (2018). Tandırlıktan gelen lezzet: Geleneksel Urfa yemekleri. Şanlıurfa: Şanlıurfa Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü. Erişim adresi: https://www.sanliurfa.bel.tr/kategori/500/1/sanliurfa-buyuksehir-belediyesi-yayinlari, (Erişim tarihi: 18.03.2024); Akıl, S. (2006). Yöremizden soframıza Urfa mutfağı. Şanlıurfa Belediyesi Yayını; Durmaz, Ö. (Editör) (2014). Dünyanın en eski mutfağı: Şanlıurfa. Şanlıurfa: ŞURKAV, Şanlıurfa İli Kültür, Eğitim ve Sanat Araştırma Vakfı Yayınları. Yayın No: 39 Erişim adresi: https://sanliurfa.ktb.gov.tr/TR-217547/dunyanin-en-eski-mutfagi-urfa-surkav-yemek-kitabi-.html, (Erişim tarihi: 18.03.2024); Ekinci, A. (2016). Urfa mutfağı: lezzet sanatı, Şehir ve İrfan Araştırmaları Dergisi, 3: 85-94; Soran, H. ve Soran, M. (2017). Urfa ‘da Pişer Biz de Düşer (Birinci Baskı). İçinde; Urfa mutfağı. İstanbul: Alfa Yayıncılık.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Çolakoğlu Kardeş, N. ve Sarıışık, M. (2021). Yerel gastronomi ürünlerine ait hikâyelerin destinasyon pazarlamasında kullanılmasına ilişkin bir değerlendirme, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2): 730-743; T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Şanlıurfa yemek geleneği Uygarlığın Doğduğu Şehir: Şanlıurfa Halk Kültürü https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-80848/sanliurfa-yemek-gelenegi.html, (Erişim tarihi: 22.03.2024).