Üçüncü Yaş Turizmi

Kavram Turizm Çeşitleri Üretim Yönetimi ve Pazarlama

Maddeye katkıda bulunan yazarlar:
Yazar: İsmail KIZILIRMAK (2021) (Madde metni için tıklayınız)
Yazar: Meftune ÖZBAKIR UMUT (2023) (Madde metni için tıklayınız)
1 / 2

Gelişen teknoloji ile birlikte sağlık hizmetlerinin artması, yaşam standartlarının yükselmesi ve insan ömrünün uzaması; buna karşın doğum oranlarının düşmesi gibi nedenler, dünya nüfusunun giderek yaşlanmasına neden olmaktadır. Birleşmiş Milletler ve Dünya Yaşlanma Örgütü’nün verilerine göre, 2050 yılında 65 yaş ve üzeri nüfusun iki milyar kişi ile dünya nüfusunun yüzde 31,6’sını oluşturacağı öngörülmektedir. Bu durum göz önüne alındığında yaşlı nüfus, turizmde önemli bir pazar olarak karşımıza çıkmaktadır. Üçüncü yaş turizmi ise ürün çeşitlendirmesi bakımından, alternatif turizm çeşitleri arasında uygulanabilirliği en yüksek olan turizm çeşididir.

İlgili literatürde bireylerin yaşlı olarak adlandırıldığı yaş gruplarının farklılık gösterdiği görülmektedir. Bazı yazarlar tarafından 55 yaş, bazı yazarlar tarafından da 60 yaş, bu gruba dahil edilmektedir. Ancak çalışmaların büyük bir çoğunluğunda Dünya Sağlık Örgütü’nün sınıflandırılması kullanılmaktadır. Üçüncü yaş turizmi; Dünya Sağlık Örgütü tarafından yaşlı olarak kategorize edilen 65 yaş ve üzeri kişilerin, sağlıklarını geri kazanma, dinlenme ve gezme motivasyonu ile gerçekleştirdiği turistik faaliyetlerin tümüne verilen isimdir. Üçüncü yaş turizmi; ilgili literatürde ileri yaş turizmi, geriatri turizmi, yaşlı turizmi, olgun/kıdemli turizm olarak da adlandırılmaktadır. Üçüncü yaş grubuna dahil olan turistler ise, aktif çalışma hayatını bitiren ve bu nedenle yeterli boş zamanı ve seyahat etme isteği olan, turistik ürünleri satın alma gücü bulunan; ancak genel sağlık durumlarındaki bozulmalar nedeniyle bulaşıcı olmayan kronik rahatsızlıklara sahip kişilerdir. Ayrıca üçüncü yaş turizmine katılan kişiler içerisindeki engelli turist sayısı, diğer turizm türlerine oranla daha yüksektir. Bu nedenle uzun dönemde, düzenli olarak bakım ve/veya tedavi gereksinimleri vardır.

Üçüncü yaş turistlerinin, sahip olduğu bu özellikleri nedeniyle turizm ürününe yönelik talepleri, diğer turist türlerinden farklılık göstermektedir. Üçüncü yaş turistleri genellikle, kaybettikleri sağlıklarını kısmen de olsa geri kazanabilme veya mevcut durumlarını koruma motivasyonuna sahiptir. Bu nedenle daha çok kaplıca, şifalı çamur, fizik tedavi gibi imkanların da sunulduğu sağlık turizmi faaliyetlerine yöneldikleri görülmektedir. Ayrıca bu yaş grubu turistler, psikolojik durumları nedeniyle değişime ve maceraya açık değildir. Farklı bölgelere yapacakları seyahatlerinde, algıladıkları riski en aza indirebilmek için çoğunlukla paket turlara katılım göstermektedir. Yine üçüncü yaş grubu turistlerin, dini duygularının güçlenmesi sebebiyle inançlarının gereğini yerine getirebilmek için, kutsal sayılan yerleri ziyaret ettikleri ve inanç turizmi için önemli bir potansiyel taşıdıklarını söylemek mümkündür. Üçüncü yaş turistlerinin aktif çalışma hayatının bitmiş ya da bitmeye çok yakın olması ve genellikle sorumluluğu altında küçük çocuklarının bulunmaması sebebiyle, diğer turist türlerine kıyasla seyahatlerinde zaman kısıtlaması yoktur. Bu nedenle üçüncü yaş turizmi, turizm talebinin düşük olduğu dönemde, tesislerin doluluk oranlarını arttırmak ve turizm faaliyetlerini on iki aya yaymak için önemli bir alternatiftir.

Referanslar

Albayrak, A. (2013). Alternatif Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık; Arıcı, F. (2019). Türkiye’de Üçüncü Yaş Turizm Potansiyeli ve Kaynak Kullanımı, Doğu Coğrafya Dergisi, 24 (42): 123-138; Bucak, F. (2020). Yaşlı Turizmi. İçinde; H. Eriş (Editör), Sağlık Turizmi (ss. 133-148). Ankara: İKSAD Publishing House; Gürsoy, Y. (2018). Üçüncü Yaş Turizmi. İçinde; R. Göral (Editör), Turizmde Niş Pazarlar. Ankara: Eğitim Yayınevi; T.C. Sağlık Bakanlığı (2015). Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2010-2014. http://pydb.saglik.gov.tr/documents/ stratejikplan.pdf (Erişim tarihi: 15. 06. 2021)

2 / 2

"Üçüncü yaş turizmi" literatürde çoğunlukla "yaşlı turizmi" kavramı yerine kullanılmakla birlikte, "üçüncü yaş baharı turizmi", "geriatri turizmi", "yaşlı bakımı turizmi", "gümüş turizm" kavramları ile de ifade edilmektedir. 

Birleşmiş Milletler verileri dünyada bulunan 65 yaş ve üstü kişi sayısının 2050 yılında iki milyarı bulacağını öngörmektedir. Türkiye'deki nüfusun da 2080 yılına kadar toplam nüfusun yaklaşık yüzde 26'sına ulaşacağı beklenmektedir. Nüfus yaşlanması; hizmet işletmeleri, boş zaman değerlendirme aktiviteleri, ekonomi, tüketim kalıpları gibi birçok konu ile birlikte turizm faaliyetlerini de etkilemektedir. Büyüyen yaşlı tüketiciler pazarında yer edinmek isteyen turizm işletmelerinin dikkat ettikleri nokta, yaşlı tüketici ile uzun süreli ilişkiler kurmak adına yaşlıların istek ve ihtiyaçlarını anlayarak mal ve hizmet geliştirmektir. 

Üçüncü yaş turizmi segmentinde tüketicilerin talepleri sağlık durumu, sosyal hayat ve finansal durumlarına göre farklılık gösterebilir. Duyma, görme kaybı, demans gibi sağlık bozuklukları olan tüketiciler turizm faaliyetleri sırasında koruyucu sağlık veya medikal sağlık hizmetlerini de talep edebilirler. Tüketicinin emeklilik dönemi gibi sosyal hayatı değiştiren bir dönemde olması beraberinde fazlalaşan boş zamanı değerlendirme isteği ise bu tüketicilerin daha çok sağlık için spor salonları, kültürel etkinlikler, kurslar, bahçecilik, el işleri, balıkçılık gibi aktivitelere olan taleplerini artıracaktır. Ayrıca gelirlerinde ki azalma (emeklilik ile birlikte) ya da artma (geçmişte yapılan yatırımların kazancı) gibi finansal durum değişiklikleri de turistlik taleplerinde fiyat duyarlılığı ve kalite beklentisi gibi farklılıklar meydana getirebilir. 

Başta Avrupa ülkeleri olmak üzere dünya genelinde pek çok ülkenin üçüncü yaş turizm uygulamaları mevcuttur. Avrupa birliğine bağlı ülkelerde geliştirilen "Yaşlılar için en iyi destinasyon, Avrupa" programı ile birlikte 2012 yılından itibaren Avrupa Birliğinde üçüncü yaş turizmine odaklanılmıştır. Portekiz Inatel Vakfı 1995 yılından itibaren yaşlı turizmine yönelik faaliyetler gerçekleştirmektedir. Vakıf 65 yaş üstü bireyler için oteller, kamplar ve spor alanlarından oluşan bir ağa sahiptir. Brezilya'da 2007 yılından itibaren gerçekleştirilen "en güzel yaşında daha fazla seyahat" isimli program ise 60 yaş üstü bireylerin toplumdan soyutlanmaması amacını taşımaktadır. Uruguay'da ise 2013 yılından itibaren düzenlenen "yaşlılar için turizm" programı çerçevesinde 60.000 den fazla birey dahil olmuştur. Ayrıca bazı ülkelerde turizim pazarlaması faaliyetleri özellikle yaşlı hedef pazara yönelik yapılmaktadır. Örneğin İrlanda "Yaşlı dostu İrlanda (Age Friendly Ireland)" konumlandırma mesajı ile özel olarak geliştirilen logoyu bu kapsamda kullanmaktadır. 

Türkiye'de ise son 2010'lu yılların başından itibaren üçüncü yaş turizmine yatırım yapılmaya başlandığı söylenebilir. 10. Kalkınma Planı çerçevesinde yaşlıların turizm faaliyetlerine katılımını desteklemek amaçlı uygulamalar yapılması gerekliliği üzerinde durulmaktadır. Bunun dışında bazı dernekler ve bakanlıkların iş birliği ile emeklilerin daha düşük fiyatlar ile tatil yapabilmesine yönelik programlar uygulanmaktadır. 

Gelecekte büyüyen yaşlı pazarından daha fazla pay alabilmek için turizm işletmelerine özellikle 65 yaş ve üstü hedef pazara yönelik farklılaştırılmış pazarlama stratejilerini kullanmaları önerilmektedir. 

Referanslar

Aydemir, B. ve Kılıç S. (2017). Dünyada ve Türkiye'de Üçüncü Yaş Turizmi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (Özel sayı-3); http://www.yyusbedergisi.com/dergi/dunyada-ve-turkiyede-ucuncu-yas turizmi20171228111128.pdf, (Erişim tarihi: 7. 7. 2019); Nikitina, O. ve Vorontsova, G. (2015). Aging Population and Tourism: Socially Determined Model of Consumer Behavior in the “Senior Tourism” Segment. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 214: 845–851.
Yıldırım, S. (1997). Üçüncü Yaş Turizmi ve Bunun Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, (1–2): 77–81.