Turizmde Tükenmişlik Sendromu

Kavram Yönetim ve Organizasyon Psikoloji İnsan Kaynakları Yönetimi

Tükenmişlik (burnout) terimi, ilk olarak 1970’li yılların başlarında psikolog H. J. Freudenberger tarafından kullanıldı. Türk Dil Kurumu sözlüğünde “Gücünü yitirmiş olma, çaba göstermeme durumu” olarak tanımlanan tükenmişlik, bireyin iş ortamındaki olumsuzluklardan kaynaklanan iş stresinin yol açtığı yorgunluk hissi ve buna bağlı bir şekilde ortaya çıkarak kişinin hayatını olumsuz etkileyen fiziksel ve psikolojik faktörler olarak tanımlanmaktadır. Bu kişilerde görülen duygu karmaşası ve yorgunluğu, beraberinde muhtelif davranış bozuklukları ve fiziksel yorgunluğu da getirmektedir. Kişinin kendisi ve işi hakkında kötü hissetmesi ve bunun işini kötü yapmasına sebep olması, kendini suçlama eğilimi, işe olan ilgisini kaybetmesi ve giderek artan iş stresi tükenmişlik yaşayanların karşılaştıkları kişisel sonuçlardan bazılarıdır.

Tükenmişlik konusunda yapılan ilk çalışmalarda tükenmişliğin daha çok hemşireler, öğretmenler ve sosyal hizmet çalışanlarında ortaya çıkabileceği ileri sürüldü. Ancak, sonraki çalışmalar birçok farklı işkolunda da tükenmişlik yaşandığını ortaya koydu. Buna göre müşteri ile yüz yüze daha yoğun bir ilişki içerisinde olmayı gerektiren hizmet sektörü çalışanlarında tükenmişlik daha çok gözlenmektedir. Tükenmişliğin en belirgin ve görünür etkisi, bireylerin iş performanslarındaki olumsuz değişimdir. Motivasyonlarının azaldığını ve engellendiklerini hisseden tükenmiş kişiler yaptıkları işi umursamazlar. Tüm benliklerini işlerine vermek yerine daha az çaba ile işi idare etmeye çalışırlar. Özellikle turizm gibi hizmet sektörlerinde tükenmişliğin yol açtığı en belirgin olumsuz sonuç hizmet sunulan insanlara (müşterilere) yetersiz ilgi gösterilmesidir. Tükenmiş kişi, etkileşim sürecindeyken fiziksel olarak oradadır ancak, diğer kişi orada değilmiş gibi davranarak daha az göz teması kurar, sorulan sorulara isteksiz cevap verir ya da hiç yanıt vermeyebilir. Psikolojik olarak işten uzak durma, bir süre sonra fiziksel olarak işten uzak durmaya da dönüşebilmektedir. Kahve molası ve öğle yemeğinde uzun zaman geçirme, eve gitmek için işten erken ayrılma, işe gelmeme ve hastalık izni kullanma gibi davranışlara sıklıkla rastlanmaktadır.

Turizm işletmelerinin başarılı olmaları ve kurumsal hedeflerine ulaşabilmeleri, insan kaynaklarını verimli kullanabilmeleri ile mümkün olmaktadır. Bu nedenle, turizm işletmelerinde iş tatmininin ve motivasyonunun yüksek düzeyde tutulması önem arz etmektedir. Nitekim, tükenmişlik; azalan iş tatmini, düşük iş performansı, zayıf kurumsal bağlılık ve yüksek sağlık maliyetleri sebebiyle turizm işletmeleri için önemli bir endişe kaynağı haline gelmektedir.

Referanslar

Yaşar, Z. (2016). Turizm Sektöründe Tükenmişlik ve Motivasyon Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Safranbolu Örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Başaran, T. (2019). Turizm Animasyon Faaliyetlerinde Çalışan Personelin Tükenmişlik Düzeyleri ve İş Doyumu İlişkisi: İzmir İli Örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya: Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü; Gezer, E. (2008). Stres Veren Yaşam Olaylarının, Öğretim Elemanlarının Depresyon ve Tükenmişlik Düzeylerine Etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; Maslach, C., Schaufeli W. B. ve Leiter, M. P. (2001). Job Burnout, Annual Review of Psychology, 52: 397-422.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Yakar, S. (2015). Turizm İşletmelerinde Duygusal Emek ve Tükenmişlik İlişkisi: Otel İşletmelerine Yönelik Bir Araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.