Turist Bakışı

Kavram Sosyoloji

Turizm ve seyahat üzerine yapılan sosyolojik çalışma konularının başında her yıl çok sayıda insanı tatil yapmaya iten etmenlerin araştırılması gelmektedir. Bu konu İngiliz sosyolog John Urry’den önce Amerikalı toplumbilimci Dean MacCannell tarafından ele alındı ve seyahat ve tatillerin ardında yatan temel etmenin otantiklik arayışı olduğu ileri sürüldü. Ancak, John Urry post-modern toplumsal iklimde otantiklik arayışının temel ve tek bir etmen olamayacağını ileri sürerek turizmin üretim ve tüketim pratiklerini yapılandıran toplumsal/kültürel dinamiklere odaklanarak turizm olgusunu açıklamaya çalıştı.

Urry, Foucault’dan aldığı bakış düşüncesinden yola çıkarak turizm ve seyahatin ardında yatan genel toplumsal ve kültürel etmenleri açıklamaya çalıştı. Urry ‘e göre turist bakışı Batı’da ortaya çıkmış ve toplumsal olarak düzenlenmiş ve dizgeleşmiştir. Bakışı oluşturan profesyonellerden oluşan bir meslekler gurubu ile toplumsal dinamikler vardır ve bakış, toplum, toplumsal grup ve tarihsel döneme göre farklılık taşımaktadır. Turist bakışı toplumsal deneyim ve bilincin turist-dışı pratiklerinin (çalışma ve çalışma ile ilgili pratikler) karşısında ve onlardan farklı olarak inşa edilmektedir. Buna göre, turist pratikleri zahmet ile nitelen çalışma pratiklerinden haz ile nitelenmişliğiyle ayrılır ve turizm, modern toplumlarda çalışma ile serbest zamanın birbirinden ayrı olarak düzenlenmiş toplumsal pratik alanları olarak örgütlenmesinin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.

Turist bakışının yöneldiği yerler/mekânlar kır ve kent manzaralarıdır. Yerler uzun uzadıya bakmak için seçilir ve bu nedenle turizmin oluşumunda bakış diğer duyusal pratiklere (koku, dokunma gibi) göre daha öncel olmaktadır. Ancak bakış kavramı ile anlaşılması gereken herhangi bir yere veya turistik değere bakma eyleminden çok bir görme biçimi olarak bakıştır. Bu bağlamda turist bakışı başka yerlere, toplumlara ve kültürlere nasıl bakılacağını gösteren ve şekillendiren bir yapı gibi düşünülmelidir. Urry’nin yaklaşımında turist deneyiminin turist bakışı aracılığıyla oluştuğu ve gerçekleştiği öne sürülmektedir. Dolayısıyla turizmin öznesi olan birey turistler göstergelerin peşinde olan pasif tüketicilerdir. Bu şu anlama gelmektedir; turizm, imge, mit, hikâye, yaşam tarzı gibi apriori olarak kodlanmış göstergelerin peşinden gitmek ve bunları biriktirmek ile ilgili bir serbest zaman geçirme tarzıdır. Turizm endüstrisi de bu göstergelerin tüketilmesi ve üretilmesi ile ilgili ekonomik faaliyetleri içermektedir. Birey turistlerde yerlere nasıl bakılacağı ile ilgili olarak bir beklenti söz konusudur ve bu beklenti; film, televizyon, edebiyat, dergiler ve videolar gibi bakışı oluşturan ve yeğinleştiren turizm-dışı pratikler aracılığıyla oluşturulmaktadır. Kültür endüstrisinin bakışın oluşmasında temel bir işlevi bulunmaktadır.

Urry günümüz toplumlarında kolektif bakış ve romantik bakış olmak üzere iki tür bakış olduğunu öne sürmektedir. Kolektif bakış, kitle turizmi ile ilgili homojen, standart hizmetlerin üretilmesi ve tüketilmesine dayanan, mavi yakalı ortanın altındaki toplumsal sınıf ve gurupların tatil tercihleri ile bağlantılı haz ve eğlenceye dayalı turizm pazarı ile ilgilidir. Romantik turist bakışı ise post modern tüketim tarzı ve kültürel iklimin ürettiği bir bakış türüdür. Aynılaşmış ürünlerin reddi ve farklı deneyim arayışları esastır. Kitle turizmi dışında kalmak isteyen beyaz yakalı orta sınıfın tatil tercihlerine göre oluşan turizm pazarlarını dayandığı bakış türüdür. Sürdürülebilir ve kültürel miras turizm türlerinin gelişmesini sağlamaktadır. Kolektif turist bakışı modernist tatil köyü ve zincir otel tarzı konaklama endüstrisinin gelişmesine yol açarken romantik turist bakışı butik otel tipi tarzı konaklama tesislerinin gelişmesini sağlamakta ve çevrecilik bilinci tarihsel ve kültürel mirasın korunması düşüncesini öne çıkarmaktadır.

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Urry, J. (2009). Turist Bakışı (çev