Turizm okuryazarlığı, bireylerin turizm olgusunu çok yönlü bir biçimde kavrama, analiz etme ve bu süreçte bilinçli, eleştirel ve sorumlu bir katılım gösterme becerilerini kapsayan bütüncül bir yetkinlik alanıdır. Kavram, Türkçede “turizm” ve “okuryazarlık” sözcüklerinin bileşiminden oluşmakta olup, literatürde İngilizce karşılığı olarak "tourism literacy" ifadesi kullanılmaktadır. Etimolojik olarak “turizm” terimi, Fransızca “tourisme” sözcüğünden türemiş olup, bu da “dolaşmak” anlamına gelen “tour” köküne dayanmaktadır. “Okuryazarlık” ise yalnızca temel okuma-yazma becerilerinin ötesine geçerek belirli bir konuda bilgiye erişim, bu bilgiyi yorumlama, analiz etme ve bilinçli karar alma süreçlerini içeren bir kavramsal çerçeveye dönüşmüştür.

Turizm okuryazarlığı, günümüzde sürdürülebilirlik, kültürel mirasın korunması, çevresel farkındalık, toplumsal sorumluluk ve tüketici bilinci gibi temalarla bütünleşmiş; bireylerin yalnızca tüketici değil, aynı zamanda turizm sisteminin aktif ve dönüştürücü paydaşları olmalarını hedefleyen bir yaklaşım olarak gelişmiştir. Kavram ilk kez sistematik biçimde belirli bir yazar tarafından ortaya atılmasa da, medya, çevre, dijital ve sağlık okuryazarlığı gibi disiplinler arası kavramların etkisiyle turizm literatürüne girmiştir.

Turizm okuryazarlığı kapsamında değerlendirilen temel bileşenler, bireylerin turizmin yerel halk, doğal çevre ve kültürel miras üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini ayırt edebilme; turizmle ilgili medya içeriklerini eleştirel bakış açısıyla değerlendirebilme; farklı kültürlere karşı duyarlılık geliştirme; seyahat kararlarında çevresel ve toplumsal etkileri gözetme; sürdürülebilirlik ilkelerine dayalı tercihler yapabilme gibi bilişsel ve davranışsal yeterlilikleri içerir. Bu çerçevede turizm okuryazarlığı, hem seyahat eden bireyler hem de destinasyonların yerel halkı, kamu otoriteleri ve turizm sektörü profesyonelleri için geçerli bir yetkinlik alanıdır.

Turizm okuryazarlığının gelişimi, bireylerin turistik deneyimlerde sadece kişisel fayda ve eğlence değil, aynı zamanda ev sahibi toplulukların refahı, doğal kaynakların korunması ve kültürel çeşitliliğin sürdürülebilirliği açısından da sorumluluk taşıması gerektiği düşüncesine dayanır. Okuryazar bir turist, tüketim kararlarını bilinçli şekilde alır, yerel ekonomiyi destekleyen ürün ve hizmetleri tercih eder, çevresel ayak izini azaltmaya yönelik seçimler yapar ve bulunduğu destinasyonun kültürel normlarına saygı gösterir. Benzer şekilde, turizm sektöründe çalışan bireylerin turizm okuryazarlığı düzeylerinin yüksek olması; hizmet kalitesinin artırılması, turist memnuniyetinin sağlanması ve destinasyonun sürdürülebilir kalkınmasına katkı sunulması açısından stratejik bir öneme sahiptir.

Literatürde, turizm okuryazarlığı ile ilgili akademik çalışmalar özellikle eğitim boyutuna da dikkat çekmektedir. Bu bağlamda, başta ortaöğretim ve üniversite düzeyinde olmak üzere, turizm eğitimi veren kurumlarda eleştirel düşünme, sürdürülebilirlik, etik karar alma, dijital farkındalık ve medya çözümleme becerileri gibi alanların öğretim programlarına dâhil edilmesi önerilmektedir. Ayrıca, kamu politikaları ve sivil toplum faaliyetleriyle desteklenen sosyal sorumluluk projeleri, bilgilendirme kampanyaları ve dijital medya okuryazarlığı eğitimleri de turizm okuryazarlığını geliştirmede önemli rol oynamaktadır.

Günümüzde dijitalleşmenin hız kazanması, sosyal medya, kullanıcı yorumları, seyahat blogları ve algoritmaların turistik karar alma süreçlerini yönlendirmesi, bireylerin dijital içeriklerle eleştirel ve bilinçli etkileşimini daha da önemli hâle getirmiştir. Bu nedenle dijital okuryazarlık, turizm okuryazarlığının ayrılmaz bir parçası olarak değerlendirilmektedir. Turizm okuryazarlığı, bireylerin sadece “nereye gideceğini” değil, “neden ve nasıl gideceğini” de sorgulayan, turizmi yalnızca ekonomik bir faaliyet değil, aynı zamanda etik ve kültürel bir süreç olarak değerlendiren yeni nesil bir bilinç düzeyini temsil etmektedir.

Sonuç olarak turizm okuryazarlığı, çağdaş turizm anlayışının merkezine insan, çevre ve kültür odaklı bir bakış açısı yerleştirir. Bu kavram, bireylerin daha bilinçli, duyarlı ve katılımcı turizm pratikleri geliştirmesine olanak tanıyan; turizmi yalnızca bir endüstri değil, aynı zamanda sosyal bir güç ve eğitim aracı olarak da gören bütüncül bir yaklaşımdır.