Termessos Örenyeri

Doğal ve Kültürel Miras Örenyeri Antik Kent UNESCO Karma (Doğal ve Kültürel) Miras Alanı

Pisidia bölgesinin Milyas olarak anılan güneybatı bölümünde, Solymos (Güllük) Dağı’nın yüksekliği 1066,8 metreyi bulan bir uzantı üzerinde kurulmuş olan Termessos antik kenti, dağın doruğunu ve çevresini kapsayacak şekilde orman ve fundalıklar arasına gömülmüş konumdadır. Günümüze dek oldukça iyi korunmuş olan arkeolojik kalıntılar ve ormanlık arazinin bileşiminden oluşan uyumlu yapı Termessos örenyerini milli park statüsüne kavuşturmuştur. Termessos Milli Parkı, soyu tükenmekte olan pek çok hayvanı barındırmakla birlikte bitki örtüsü ile bölgenin botanik yapısına zenginlik katmaktadır. Antalya-Korkuteli karayolunun 24. kilometresinden sola tırmanan özel bir yolla, Güllük Dağı’ndaki Termessos antik kenti kalıntılarına ulaşılabilmektedir.

Termessos antik kenti Anadolu’nun en eski halklarından Luvilerin soyundan gelen Solymler tarafından kurulmuştur. Kentin İsmindeki “ss” son ekine dayanarak, ilk yerleşim tarihinin MÖ üçüncü binlere uzandığı öne sürülmektedir. Şehrin tarih sahnesine çıkışı MÖ 333 yılında Büyük İskender’in şehri kuşatması karşısında Termessosluların güçlü bir savunma yaparak kenti teslim etmemesiyle görülmüştür. İskender’in ölümünden dört yıl sonra, kent Antigonos’un saldırısına uğramıştır. MÖ 189 yılında Termessoslular komşuları İsinda’ya saldırmıştır. İsinda halkının şikâyeti üzerine kent halkı Anadolu’daki Roma kuvvetleri komutanı Manlius Vulsa tarafından cezalandırılmıştır. Mithridates savaşından sonra MÖ 70 dolaylarında Romalılar Termessos ile bir dostluk antlaşması yapar. MS III. yüzyıla kadar lejantlarında Autonomus- otonom ünvanını taşıyan kent halkı Roma egemenliği karşısında ayrıcalıklı bağımsızlıklarından gurur duyarlar ve paralarında Roma imparatorunun betimine ve unvanlarına asla yer vermezler.

Kentin kalıntıları Antalya-Korkuteli karayolu üzerindeki Yenicekahve yakında bulunan Hellenistik dönem suru ile başlayıp Güllük Dağı’nın zirvesine kadar devam etmektedir. Kent duvarlarında zarla kehaneti içeren oldukça ilginç yazıtlar yer almaktadır. Otopark’ın sağında biraz ileride İon düzenindeki bir tapınağa açılan Hadrianus Propylonu (tören kapısı) bulunmaktadır. Aşağı şehir surları ve su kaynaklarının bulunduğu alandan sonra güneye doğru tırmanışta sol tarafta düzgün bloklardan inşa edilmiş birçok oda ve salondan oluşan Gymnasion ile karşılaşılmıştır. Yapının güneybatısında dükkanların bulunduğu sütunlu cadde bulunmaktadır. Yakınındaki kanallar ise kentin gelişmiş su ve kanalizasyon sistemini göstermektedirler. Düzlüğe ulaşıldığında agora kalıntıları ziyaretçileri karşılamaktadır. Agoranın batısında bulunan stoa, zeminde bulunmuş yazıt parçalarına göre Bergama Kralı II. Attalos tarafından (MÖ 159-138) Dor düzeninde inşa ettirilmiştir. Kentin tiyatrosu Antalya Körfezi’ni görebilen konuma sahip, 4200 kişilik kapasiteli bir Hellen tiyatrosu olup kentin en muhteşem yapısıdır. Tiyatronun güneybatısında ise iyi korunmuş durumda bouleuterion (meclis binası) yer almaktadır. Batısında, kentin çok sayıdaki tapınaklarından biri olan Zeus Solymos tapınağı bulunmaktadır. Bir diğer tapınak ise meclis binasının güneyindeki Artemis Tapınağıdır. Şehrin güneybatısında Kurucunun evi olarak adlandırılan Roma tipinde bir villanın kalıntıları yer almaktadır. Termessos çok geniş bir mezarlık alana sahiptir. Mezarları çeşitliliği ve zenginliği açısından benzersizdir. Bunlardan Alkates’in mezarı anıt mezar olarak şehrin tarihine ışık tutmakla birlikte, Antalya Müzesi’nde sergilenen Köpek Lahdi köpeğe sahibesi tarafından yazılmış şiirsel yazıtıyla ayrı bir öneme sahiptir.

Yararlanılan Kaynaklar

Akurgal, E. (2000). Anadolu Uygarlıkları (Yedinci basım). İzmir: Net Yayınları; Bean, G. (1997). Eskiçağda Güney Kıyılar (Çeviren İ. Delemen ve S. Çokay). İstanbul: Arion Yayınları; Çelgin, V. (1997). Termessos Tarihi. İstanbul: Kendi Adına; Freely, J. (2008). Türkiye Uygarlıklar Rehberi 4. Cilt: Akdeniz Kıyıları (Çeviren A. Biçen ve T. Birkan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; Sarı, C., Demirkaya, H., Kurt, S. ve Çeçen, B. (Editörler) (2012). Termessos Dünden Bugüne Antalya II. Antalya: Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.