Temene Han

Doğal ve Kültürel Miras Kervansaray Han

Tokat-Sivas yolunun 25. kilometresinde, Çamlıbel beldesine iki kilometre mesafede yer alan Temene Han, Yıldız Han ve Çiftlik Han isimleriyle de anılmaktadır. Han’ın inşa kitabesi mevcut değildir. Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı, sadece kapalı bölümden oluşan hanlar grubunda yer almaktadır. Üç sahınlı bir plan özelliği gösteren Han’da orta sahın diğerlerinden geniş tutulmaktadır. Sahınların üzeri beşik tonozlarla örtülüdür. Han’ın doğu ve batı cephelerinde dış duvarlar altışar payandayla desteklenerek, payandaların aralarına birer mazgal pencere yerleştirilmiştir. Mevcut izler güney cephenin ortasında bir taç kapının varlığına işaret etmektedir. Han’ın beden duvarları moloz taş malzemeyle inşa edilerek, muntazam kesme taşlarla kaplanmıştır. Ayrıca kemerlerde de kesme taş malzeme kullanılmıştır. Günümüzde beden duvarları büyük ölçüde yıkılmış ve tonozun çok az bir bölümü sağlam kalabilmiştir.

Anadolu Selçuklu döneminde Karadeniz sahilinde Sinop, Samsun, Trabzon ve Batum gibi önemli liman merkezlerinden gelen malların Anadolu’nun iç kısımlarına aktarımında Tokat önemli noktalardan biri durumundadır. Samsun-Ladik, Amasya-Turhal-Zile-Kırşehir-Aksaray ya da Turhal üzerinden Sivas’a bağlanan ticaret yolu üzerinde inşa edilen Han’ın, Tokat yöresinin ticari hayatına önemli katkılar sağlamış olduğu düşünülmektedir.

Han, benzer örneklerden yola çıkılarak XIII. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Tokat yöresindeki menzil hanlarından Pazar Mahperi Hatun Kervansarayı’nın inşa kitabesi mevcuttur ve 1238 yılında Alaeddin Keykubad’ın eşi ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in annesi Mahperi Hatun tarafından yaptırıldı. Ezine Pazarı Hanı’nın da Mahperi Hatun tarafından yaptırıldığı kabul edilmektedir. Han, söz konusu bu iki hanla aynı güzergahtadır. Bu veriler ışığında, Mahperi Hatun’un aynı güzargah üzerinde kervansaraylar inşa ettirerek bilinçli bir imar faaliyeti gerçekleştirmiş olabileceği düşünülmektedir. Temene Han da bu imar faaliyetinin bir parçası olarak Mahperi Hatun tarafından diğer hanlarla aynı yıllarda inşa edilmiş olabilir. Ancak, eldeki veriler ışığında yapının hangi tarihte yapıldığı veya banisinin kim olduğu hakkında kesin bilgiler vermek mümkün gözükmemektedir.

Referanslar

Atak, E. (2017). Tokat Çamlıbel’deki Türk Dönemi Yapıları, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(54): 233-259.