Rota; Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde “Bir geminin ya da uçağın yolculukta izleyeceği, önceden belirlenmiş yol olarak” tanımlanmaktadır. İtalyanca’dan rotta sözcüğünden dilimize geçti. İngilizce’de route olarak kullanılmaktadır. Rota kavramı turizm alanında dar ve geniş anlamda açıklanabilir. Dar anlamda tanımı paragraf girişinde yapıldığı gibidir. Geniş anlamda tanımı ise, gemi ve uçak dışında diğer ulaşım araçlarıyla, motorlu araçlar dışındaki diğer araçlarla ve araç kullanmadan yaya olarak izlenen yol şeklinde tanımlanabilir. Bu bağlamda rota; motorlu araçlarla, motorsuz araçlarla (bisiklet, yelken, kano vb.) ve araçsız yaya olarak üç kısımda ortaya konulabilir. Diğer yandan turizm sektöründe rota, genel ulaştırma sektöründe geçerli olan üç ayrı boyutta da ele alınabilir: kara, hava, su (deniz, göl, nehir). Turizm alanında rota denilince iki boyutta konunun incelenebileceğini söylemek yararlı olur. Rotanın ilk boyutu tek temalı rota, ikinci boyutu ise “çok temalı rota”dır. Rota ayrıca mekansal boyutta şu katmanlarda belirlenebilir: bir şehir veya yerel bir bölgeyi, birden fazla şehri ve yerel bölgeyi, bir ülkenin büyük bir bölgesini ya da bölgelerini, ülke bütününü, birden fazla ülkeyi, kıtasal bütünlüğü kapsayan ve nihayet herhangi bir bölge, ülke, kıta sınırlılığı olmadan dünya üzerinde serbestçe belirlenen rotalar. Rota sözcüğü turizm biliminin içerdiği bu anlamları dışında yine Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde genel anlamda şöyle de tanımlanmaktadır: “İzlenen, tutulan, gidilen yol, bir işteki, bir konudaki tutum. Rota kavramı açıklandıktan sonra temalı rota kavramına geçilebilir. Önce tema sözcüğüne kısa bir tanımlama getirmek gerekirse, bu kavram esasında konu sözcüğünün karşılığıdır. İngilizce'de theme sözcüğünden gelmektedir. Tema, bir sanat faaliyetinin ve gösterisinin, bir edebiyat eserinin ya da bilimsel bir yazının yöneldiği odak noktası, ana yönelim ve ortaya koyduğu özdür. Buradan da esas terime geçilirse; “temalı rota” (themed route), motorlu, motorsuz araçla ya da insan gücüyle gerçekleştirilen turistik, bilimsel, sanatsal veya sağlık gibi belirli bir amaç etrafında planlanmış, önceden güzergahı belirlenmiş ve belli bir konuya odaklanmış ve/veya sınırlanmış yoldur. Temalı rota, daha çok birden fazla bireyi içeren grup ya da grupların belirli bir tema üzerinden izlemek istedikleri ve seyahat ettikleri yolu ifade etmektedir. Temalı rotaların içerikleri, kurumsal olarak seyahati organize eden ya da aracılık ve rehberlik eden bir turizm şirketince önceden belirlenmiş standartları ortaya konulmuş ve paket tur olarak satılan bir gezi programı olabileceği gibi, kişilerin istekleri doğrultusunda tur operatörlerinin, rehberlerinin ve danışmanlarının özgün olarak hazırlayacakları bir rota şeklinde de ortaya çıkabilir. Bunun da ötesinde kişiler bir araya gelerek her hangi bir kurumdan hizmet almadan da temalı rota eksenli bir gezi faaliyeti gerçekleştirebilir. Burada sözü edilen temalar birçok farklı alana yayılmaktadır. Turizm dallarıyla bir benzerlik de gösteren bu çeşitlilik, zaman içinde giderek artmaktadır. Dünya üzerinde gerçekleşen veya gerçekleşmesi beklenen önemli bazı olaylar ve gelişmeler temalı rota çeşitliliğine yeni ilavelerin gelmesine yol açmaktadır. Temalı rota örnekleri olarak; doğa gezisi rotaları, tarihi yollar rotaları, müzeler gezisi rotaları, açık deniz gezisi rotaları, din turizmi ve dini mabetler rotaları, tarihi kentler gezi rotaları, sanat rotaları, av rotaları, körfez ve koy gezileri rotaları, spor rotaları (spor tesisleri, sahaları, kulüpleri, müzeleri, müsabakaları vb.), kitap keşif rotaları (kütüphaneler, kitapçılar, sahaflar, açık kitap pazarları, kitap basım evleri, yazar atölyeleri, yazar –okur buluşmaları, yazarların müze evleri ve rutin mekanları vb.), şarap rotaları (şarap evleri, şarap mahzenleri, müzeleri, üzüm bağları, imalathaneler vb.), gastronomi rotaları, termal rotaları, kırsal gezi rotaları, tarımsal gezi rotaları, yavaş şehir (slow city-citta slow) rotaları, bisiklet rotaları, mağara gezisi rotaları, şelale rotaları, kış-kayak rotaları, at etkinlikleri rotaları, ekoturizm rotaları, motosiklet rotaları, yavaş yemek pratikleri (slow good) rotaları.

Somut örnekler arasında Kaliforniya’daki Napa Vadisi Asma Yolu, İskoçya’daki Malt Viski Yolu veya Belçika Tekstil Rotası sayılabilir. Temalı rotalar, gezgin için farklı bir deneyim yaratmak amacıyla iki veya daha fazla hedefi veya ürünü birleşik bir tema altında birbirine bağlar. ABD’deki Route 66 veya İspanya’daki Camino de Santiago gibi ulusal ölçekte popüler temalı rotalar her yıl milyonlarca turisti çekmektedir. Temalı rotalar, turist dağılımını artırmaya ve bölgesel kalkınmayı desteklemeye yardımcı oldukları için bölgesel ve yerel düzeylerde de yaygındır. Temalı rotalar, dünya çapında turistleri çeken güçlü bölgesel kalkınma ve pazarlama araçlarıdır. Hedef pazarlama ve markalama literatüründe işbirliği temelinde geliştirilen temalı rota, turizm sektöründe pazarlamanın yeni ve gelişen bir kavramı ve olgusudur. Temalı rota eksenli tur pazarlamada ülkeler gözle görülür bir rekabete girmişlerdir. Şehirlerin de bu rekabte katıldıkları gözlenmektedir. Yerel yönetimler özellikle turizmin geliştiği ülkelerde temalı rotalar geliştirmekte, tanıtım ve pazarlama girişimlerinde bulunmaktadır. Bunun yanı sıra turizm ve seyahat acentaları, tur operatörleri ve rehberler temalı rota üzerinde daha çok durmaya başlamışlardır. Temalı rotada birden çok kurumun, sorumlunun ve çalışanın rollerinin uyumlaştırılması, çelişkili durumların ortadan kaldırılması, rota için en uygun ve elverişli ulaşım ve konaklama olanaklarının uyumlaştırılması çabaların etkin bir şekilde koordine edilmesi, ortak pazarlama eksikliklerinin giderilmesi, ortak markalaşma fırsatlarının değerlendirilmesi ve bunların hepsinin temalı rotalar merkezli bir şekilde kamu-özel-sivil sektörlerin etkili işbirliğiyle yaşama geçirilmesi, başarıyı getirecektir. Turizm temalı rotalar bir dizi ortak turizm ve ulaşım hedefine ulaşmak için önemli bir fırsat sunarken, bu turizm etkinliği tarzının etkilerinin ve potansiyelinin yeterince kavranmış olması, onun gelecekteki rolünü anlamanın ilk aşamasıdır. Sürekli değişen bir dünyada turizme katılan insanların farklılık arayışları, özgül gezi yapmanın keyfine varmaları, daha çok insanın daha özel gezilere yönelmeleri, temalı rotaları daha da çekici hâle getirmektedir. Bu gelişme potansiyeline karşın, gelecekteki zorlukların iki temel alanı, teslimat tutarlılığı ve pazar araştırmasıdır.

Dünya üzerinde öne çıkan bir örnekle konuyu tamamlamak gerekir. Ticaret yolu, kültür galerisi ve trafik yolu karakteristiklerinden sonra İpek Yolu (Silk Road), XXI. yüzyılda dünya haritasında parlak bir turist rotası olacak gibi görünmektedir. Günümüzde, İpek Yolu Turizmi başlamıştır, ancak zayıf farkındalık, uygunsuz trafik, yetersiz yatırım, tekrarlayan inşaat, yetersiz yönetim ve kuralsız rekabet gibi bir dizi sorun mevcuttur. İpek Yolu, güzel doğal manzaraları, vahşi tabiatı, uzun tarihi birikimi, derin kültürü, zengin etnik lezzetleri, egzotik köşeleri, geleneksel pazar yerleri, farklı insan profilleri ile üst düzeyde beklentileri karşılayabilecek bir temalı rotadır. Pazar yönelimi uygun olduğu sürece kesinlikle önde gelen küresel bir turizm merkezi haline geleceği öngörülmektedir. Bunun için hükümetlerin önde gelen roller üstlenmeleri ve ilgili işletmelerin aktif katılımları önem kazanmaktadır.